"Onlar, üstlerinde dizi dizi
kanat açıp kapayarak uçan kuşları görmüyorlar mı? Onları Rahman
(olan Allah')tan başkası (boşlukta) tutmuyor. Şüphesiz O, herşeyi
hakkıyla görendir." (Mülk Suresi, 19)
Kuşların Kanatları Uçak Yapımına
Yön Veriyor
Kuşların uçuşunun
incelenmesi uçak kanatlarının yapılarında önemli değişikliklere
neden olmaktadır. Bu değişikliklerden ilk yararlanan uçaklardan
biri, bir Amerikan avcı uçağı olan F-111'dir. Artık bu uçağın kanatlarında,
yönü değişebilen hareketlerle uçağın sağa ya da sola dönmesini sağlayan
kanatçıklar bulunmamaktadır. Uçak dönüşlerini, kuşların yaptığı
gibi, kanatlarının biçimlerini, kanadın yandan görülen eğriliğinin
artması ya da azalması biçiminde, değiştirerek yapmaktadır. Yön
değiştirirken, klasik yüzgeçli kanatları olan uçağın geçici dengesizliklere
düşmesine karşın, kanadın yansal eğriliğinin değişmesi ile sağlanan
üstünlükten yararlanan uçaklar, dönüşlerde dengeli kalabilmektedirler.
Akbabanın Telekleri Havacılık Araştırmalarına Yol
Gösteriyor
Bir
uçak uçarken kanadının ucunda basınç farklılıklarından kaynaklanan
büyük burgaçların oluşması söz konusudur. Bu tip burgaçlar, uçuş
esnasında uçakta olumsuz etkiler yaratır.
Havacılık araştırmalarında, akbabaların incelenmesiyle, onların
uçarken teleklerini (kanatlarının uçlarında yer alan büyük tüyler)
bir elin parmakları gibi açtıkları görüldü. Yapımcılar, bu gözlemin
sonucunda akbabanın kanat uçlarını kopya ederek, metalden küçük
kanatçıklar yapmak ve bunları körük olarak sınamak düşüncesini edindiler.
Bu aygıtın bir dizi küçük burgaç doğmasına yol açtığı ve önceki
büyük burgacın yerini alan bu burgaçların daha az zararlı olduğu
kanıtlandı. Şimdi küçük kanatçıkların, uçakların kanat uçlarına
uyarlanması için çalışılıyor.
Bilim, Böceklerin Uçmak İçin Kullandığı Aerodinamik
Teknikleri Henüz Çözemiyor

Büyük düz kanatlar böceklerin uçuşunda avantaj sağlar. Ancak
böyle kanatların zarar görme riski de fazladır. Bu nedenle katlanabilmeleri
gerekir. Ne var ki büyüklük katlanmayı zorlaştıran bir özelliktir.
Arılarda bu problem, çengelcik adı verilen bir sıra hassas kanca
dizisi tarafından çözülür. Çengeller kanatları birbirine birleştirir.
Arı bir yere konduğunda, çengelcikler birbirlerinden ayrılır
ve kanatlar rahat bir şekilde katlanabilirler. |
Bir böcek uçarken ortalama olarak saniyede birkaç yüz defa kanat
çırpar. Hatta kanatlarını saniyede 600 defa çırpabilen böcekler
bile vardır. Bir saniyede bu kadar hareketin, üstelik olağanüstü
bir hassaslıkta yapılması, bu tasarımın teknolojik olarak taklit
edilmesini imkansız kılmaktadır.
Nitekim California Üniversitesi'nde Biyoloji Profesörü olan Michael
Dickinson ve arkadaşlarının meyve sineklerinin uçuş tekniğini ortaya
koyabilmek için geliştirdikleri robot, meyve sineğinin 100 katı
büyüklükte ve ancak binde biri hızla kanat açıp kapama hareketi
gerçekleştirebilmektedir. Üstelik her beş saniyede bir kanat hareketi
yapan robot sineğin bu hareketi için 6 ayrı motor kullanılmak zorundadır.
Bilim adamları yıllardır böceklerin kanat çırpma hareketlerinin
ayrıntılarını ortaya koymak için çeşitli deneyler yapmaktadırlar.
Bunlardan biri de California Universitesi'nde bir biyolog olan Prof.
Michael Dickinson'un meyve sinekleri üzerinde yaptığı deneylerdir.
Bu deneyler sırasında Dickinson sinek kanatlarının -basit menteşelerle
tutturulmuş gibi- düz hareketler yapmadığını, aksine son derece
kompleks aerodinamik tekniklerden yararlandığını tespit etmiştir.
Ayrıca her çırpmada kanatların yönü değişmektedir: Aşağı hareket
eden kanatta üst kısım yukarı bakarken, yukarı harekette kanat dönerek,
bu kez kanadın alt kısmı yukarı bakmaktadır. Bu kompleks uçuş tekniğini
analiz etmek isteyen bilim adamları ise, uçak kanatları için kullanılan
"klasik aerodinamiğin" yetersiz olduğunu ifade etmektedirler.
Nitekim meyve sinekleri de uçmak için birden fazla aerodinamik
özellikten yararlanmaktadırlar. Örneğin kanatlar bir vuruş meydana
getirdiğinde arkasında girdaplı, komplike bir hava dalgası bırakır.
Kanat geri dönerken de bunu dümen suyu gibi dalganın içinden geçirerek,
daha önce kaybettiği enerjisinin bir kısmını yeniden devreye sokmuş
olur. Saniyede 200 kez kanat çırpan 2,5 milimetrelik meyve sineği
ve diğer böceklerin uçuş kasları en güçlü kaslar olarak nitelendirilir.
Kanatların yanı sıra sahip oldukları keskin gözler, denge için kullandıkları
ufak arka kanatlar ve kanatların zamanlamasını ayarlayan alıcılar
gibi daha pek çok detay da tasarımlarındaki mükemmelliği artırmaktadır.
Burada göz ardı edilmemesi gereken bir konu da, böceklerin milyonlarca
senedir bu aerodinamik kurallardan yararlanarak uçtuklarıdır. Günümüzde
en gelişmiş teknolojileri kullanan bilim adamlarının bile, böceklerin
uçuş tekniklerini tam olarak açıklayamamaları, yaratılışın apaçık
delillerinden biridir. Allah hikmetle bakan gözler için, küçücük
bir böcekte de aklının ve ilminin benzersizliğini sergilemektedir.
Bir ayette Allah buna şöyle dikkat çekmektedir:
"Gökleri ve yeri (bir örnek edinmeksizin) yaratandır.
O, bir işin olmasına karar verirse, ona yalnızca "OL" der, o da
hemen oluverir." (Bakara Suresi, 117)
Baykuş Sessizliği
Baykuşlar, geceleri avlarını, farkında olmadıkları bir anda yakalamak
için üzerlerine sessizce çullanırlar. Hampton, Virginia'daki NASA
Langley Araştırma Merkezi'ndeki araştırmacıların belirttiğine göre,
birçok kuşun uçuş tüylerinin belirgin, düzgün şekilli kenarları
olmasına karşın baykuşların uçuş tüyleri, havanın kanat üzerinden
geçerken ortaya koyduğu türbülansı -ve böylelikle gürültüyü de-
azaltacak şekilde yumuşak saçaklara sahip bulunuyor. Baykuş kanatlarını
taklit ederek, askeri tasarımcılar hayalet uçakları olduklarından
daha da gizli hale getirebilmeyi umuyorlar. Baykuşlardaki tasarım
sayesinde radarlar tarafından görülmeyen uçakların hiç duyulamayacak
kadar sessiz olması hedefleniyor.
Kanat şekilleri
Kuşların kanat şekli uçabilmelerinde rol oynayan bir numaralı faktördür.
Şahin, atmaca ve kırlangıç gibi hızlı uçan kuşların kanatlarının
uçları, diğer kuşların kanatlarına göre arkaya doğru daha çekik,
dar ve sivri uçludur. Kuşların bu özellikleri uçak mühendisleri
için yol gösterici olmuştur.
Düz kanatlar daha fazla kaldırma kuvveti sağlar. Bu kalkış ve iniş
sırasında önemlidir. Ancak yüksek hızlarda en iyisi uçları geriye
doğru çekik kanatlardır. Bu iki özellikten de yararlanmanın tek
yolu konumlarını değiştirebilen kanatlar yapmaktır. Bunlara hareketli
kanatlar denir. F-111, Tornado gibi savaş uçakları böyle kanatlara
sahiptir. Bu uçaklar hız kazandıkça kanatları kuyruğa doğru konum
değiştirir.

|