


Ağaçlardaki Mühendislik Harikası
SUYUN EN UÇTAKİ YAPRAĞA TAŞINMASI
Ağaçlar ihtiyaçları
olan suyu topraktan alarak en uçtaki yapraklarına kadar dışardan
hiçbir müdahale olmadan büyük bir başarı ile taşırlar. Bu mükemmel
işlemin gerçekleşmesi için ağaçta çok detaylı bir sistem bulunmaktadır.
Ağacın köklerinden gövdesine ve dallarına doğru uzanan ve "odunsu
doku" olarak adlandırılan ince borulardan oluşan bir sistem,
suyu taşır. Ancak suyun, ağaç içine yerleştirilen bu su borularından
bir şekilde yukarıya doğru çekilmesi gerekmektedir. Bu işlem ise,
fizik kurallarının kusursuz uyumu sayesinde gerçekleşir.
Her yaprakta karbondioksitin girip suyun buharlaştığı küçük gözenekler
bulunur. Su molekülleri yapıları gereği birbirlerine yapışmaya eğilimlidirler
ve su yapraktan buharlaşırken, yapraktaki su altta kalan suyu "çeker".
Bu şekilde topraktan ağacın dallarına kadar uzanan bir "yukarıya
doğru çekme hareketi" oluşur. Su yaprağa ve sonra havaya doğru
hareket ettikçe, odunsu dokuda bir gerilim meydana gelerek köklerden
daha fazla su çekilir.
SUYUN TAŞINMASINDAKİ MUCİZEVİ SİSTEMLER
Tek bir gözenek, ağacın içinde bulunan suya sadece çok az bir çekme
kuvveti uygulayabilir. Ancak ağacın tüm yapraklarının üzerinde bulunan
çok sayıda gözenek biraraya geldiğinde, büyük bir ağaçta bir gün
içinde 400 litreden fazla su çekebilecek bir güç oluştururlar. Bu
tasarımın en muhteşem özelliklerinden biri ise, ağacın bu hidrolik
taşıma sisteminin çalışması için bir çaba harcamamasıdır. Daha kuru
olan hava, suyu ağaçtan daha güçlü bir biçimde dışarı çeker. Buharlaşma
suyu yukarıya doğru çekerken, su moleküllerinin birbirlerini çekmeleri
nedeniyle biraz direnç meydana gelir ve su lastik bir bant gibi
esner. Bu işlemin sonucunda su kolonunda bir boşluk oluşur ve bir
hava kabarcığı şeklini alır. Hava kabarcığının oluşturduğu boşluk
giderilmeden, ağaç köklerinden yukarıya su çekilemez.
Buna karşın, ağaçlar su kolonlarının bu tür hareket etmesini önleyecek
bir uyuma sahiptirler. Suyun gözenekleri terk ederken oluşturduğu
gerilim belirli bir seviyeyi aşarsa, bazı yaprakların üzerinde bulunan
delikler hemen kapanırlar ve buharlaşmanın çekim etkisini azaltırlar.
Böylece hava kabarcığı oluşması engellenir ve dolayısıyla ağacın
dallarının ve yapraklarının susuz kalması ve ağacın ölmesinin önüne
geçilmiş olur.
|