Darvinizm və materializm Əbdülhəmid dövründə bütün Osmanlıya yayılmış, beləliklə Osmanlı və İslam aləmi parçalanıb dağılmışdır
İngiltərə dərin dövləti Əbdülhəmid dövründən bəri Türkiyənin yaxasından əl çəkməmişdir. Əbdülhəmid də İngiltərə dərin dövləti tərəfindən zərərçəkmişlərdən idi.
Osmanlı iqtisadiyyatı Əbdülhəmid dövründə İngiltərə dərin dövlətinin hakimiyyəti altına girdi. Bu gün hələ də bu hakimiyyətin təsiri görünür.
Əbdülhəmid dövründə dövlətin demək olar ki, hər nöqtəsinə hakim olan quruluş İngiltərə dərin dövləti idi. Bunun ardınca parçalanma gəldi.
İngiltərə dərin dövlətinin bəlasını bir daha yaşamamaq üçün Əbdülhəmid dövrünü yaxşı araşdırıb buna görə bu gün tədbirlər almaq lazımdır.
Əbdülhəmid dövrü bütün Osmanlının darvinist təbliğata məruz qaldığı, şərab satışının ən yüksək səviyyədə olduğu ən çətin dövrlərdən biridir.
Əbdülhəmid dövründə Osmanlı torpaqlarının çox böyük hissəsi itirildi. Əbdülhəmidin yaxın ətrafı İngiltərə dərin dövlətinin təsiri altında idi.