Hücre zarı yağ moleküllerinden oluşan canlı bir tabakadır.
Hücre zarındaki yağ parçacıklarının üzerinde hücreye girişi ve çıkışı sağlayan kapılar ve zarın dış ortamı tanımasını sağlayan algılayıcılar vardır.
Bu kapılar ve algılayıcılar protein moleküllerinden yapılmıştır.
Hücre zarı
Hücreye giriş çıkışı kontrol eder
Hücreler arası iletişimi sağlar
Hücre içine mesajlar iletir
Mikrop ve bakteri gibi vücuda giren zararlı yabancıları tespit eder.
Bu işleri yapabilmesi için
Hücre içindeki bütün faaliyetleri bilmesi,
Olağanüstü bir kimya bilgisine sahip olması
Gerekli veya fazla olan maddelerin listesini yapması,
Stokları kontrol altında tutacak bir hafıza ve karar verme yeteneğine sahip olması
Hücreler arası mesajların anlamını bilmesi ve
Vücuda zararlı etkenleri tanıması gerekir.
Hücre zarı, hücrenin ihtiyaç duyduğu maddeleri yüzlerce kimyasal maddenin içinden ayırt eder ve sadece onları içeri alır. Bunun için içeri girecek maddelerin büyüklüğüne uygun yöntemler kullanır.
Hücre zarından geçenler arasında
Elektronlar, fotonlar, iyonlar ve su gibi küçük moleküller,
amino asit ve şeker gibi orta boy moleküller,
ve protein ve RNA gibi büyük moleküller bulunur.
Hücre zarı, ihtiyaç duyduğu küçük moleküllerin, hücre zarından süzülerek geçmesine izin verir.
Protein kanalları ve taşıyıcı proteinler
Bazı moleküller, hücre zarı üzerindeki protein kanallarından geçerler. Bazı moleküller ise ancak bir taşıyıcı protein yardımı ile geçebilirler. Proteinin hücre içine alınacak molekülle bağlantı yapması, proteinin şeklini değiştirir ve bu hareket, molekülün hücre zarından geçmesini sağlar.
Bu kanallardaki proteinlerin her birinin, kendine özgü bir amino asit dizilimi ve çapı vardır.
Bazı proteinler, bu işlemi hücreden enerji almadan gerçekleştirirler. Ancak iyon ve konsantrasyon akışına karşı taşınan moleküller için özel proteinler vardır. Bu proteinler çok daha zor bir görevin uzmanıdır. Hücrenin enerjisini kullanarak çok özenli ve dikkatli şekilde, gerekli maddeyi, iyon ve konsantrasyon akımına aykırı olarak hücre içine taşırlar. Bu sırada ne protein kanalına, ne geçen maddeye, ne de hücreye hiçbir zarar verilmez.
Bu özel proteinler, hücreden aldıkları enerji ile şekil değiştirerek kendi kapılarına uygun maddeleri hücre zarından içeri taşır.
Hücre zarı kesecikleri
Daha büyük moleküllerde hücre zarı bir kol gibi uzanarak molekülü çevreler ve iki uçtan kollarını birleştirerek hücrenin içine çeker.
Sıvıları hücreye almak için de başka bir yöntem kullanılır. Hücre zarı, sıvının bulunduğu yerde içeri doğru bir çökme meydana getirir. Buraya dolan sıvının etrafı hücre zarı ile çevrelenir ve tam bir kese oluştuğunda artık hücre bu sıvıyı içeri almıştır.
Her iki yöntemde de, artık hücre içinde zar ile çevrelenmiş bir kese vardır. Hücre tarafından bu maddelerin kullanılabilmesi için yine de zardan geçmeleri gerekir. Lizozom kese ile birleşir ve kese içindeki madde, sindirim enzimleri tarafından zardan geçebilecek kadar küçük parçacıklara ayrılır.
Bazı durumlarda alıcılar devreye girer. Alıcı ile birleşen molekül, hücre zarı tarafından çevrelenir ve kesecik oluşur. Yine lizozom bu kese ile birleşir, sindirim enzimleri molekülü parçalayarak alıcıdan ayırır. Hücre zarının kese oluşturan kısmı, alıcı ile birlikte tekrar hücre zarının bir parçası haline gelir. Böylece hücre zarı, alıcıları yeniden kullanabilir.
Hücre zarı, kese yöntemiyle hücrenin içindeki zararlı artıkları da anında tespit eder ve hemen dışarı atar.
Hücreye mesaj iletimi
Beyinden gelen herhangi bir emir için görevli hormonlar vardır. Hormon, hücreye geldiğinde mesajını, hücre zarında bulunan algılayıcı proteine bildirir. Protein, aldığı mesajı merkeze bildirir. Hücre de bu emri anlar, karar alıp buna göre harekete geçer. Bu hormonlar hücrenin hareket etmesi, bölünmesi, hatta ölmesi emrini verebilirler.
Büyük hormonlar protein reseptörlerine bağlanır. Reseptörler, enzimler ve organellere mesajcı moleküller gönderir.
Hücrelerin birbirini tanıması
Hücreler birbirlerini hücre zarından tanır
Hücre zarının dış yüzeyinde kancamsı uzantılar oluşur
Böylece kalp hücreleri diğer kalp hücrelerini, karaciğer hücreleri
diğer karaciğer hücrelerini tanır
Bu kancalarla birbirlerine tutunarak organları oluştururlar
Savunma hücreleri ve hücre zarı
Savunma hücrelerinin zarları, zararlı yabancı maddeleri tespit ederler. Zarın uzantıları, gerektiği zaman uzayarak bakterileri, mikropları yakalar. Düşman yakalandıktan sonra hücre tarafından yutulur. Hücre, düşmanı sindirir ve açığa çıkan maddeleri tekrar kullanarak vücuda yararlı hale getirir.
Hücre zarının gösterdiği bu olağanüstü akıl ve şuur, tabii ki yağ parçacıkları ve proteinlere ait değildir. Bu üstün akıl ve şuur Yüce Allah’a aittir. Bu işlemler, Rabbimizin ilhamıyla her an, her hücrenin zarında kusursuz olarak gerçekleşmektedir.
Allah, yedi göğü ve yerden de onların benzerini yarattı. Emir, bunların arasında durmadan iner; sizin gerçekten Allah'ın herşeye güç yetirdiğini ve gerçekten Allah'ın ilmiyle herşeyi kuşattığını bilmeniz, öğrenmeniz için. (Talak Suresi, 12)
