Təkamülçülər quşların guya əcdadının, bir sürünən qrupu olan dinozavrlar olduğunu irəli sürürlər. Ancaq təkamülçülər dinozavrların quşlara necə çevrildiklərini açıqlaya bilməzlər. Uçmağın mənşəyi ilə əlaqədar irəli sürülən müəyyən iki iddia var. Hər iki iddia da absurd və sübutsuzdur; Yalnız fərziyyələrə əsaslanır:

• Cursorial (yerdən yuxarı) nəzəriyyə olaraq bilinən iddiaya görə, dinozavrlar yerdən havaya qalxaraq quşlara çevrilmişdir. Cursorial kəlməsi Latınca curcus sözündən yaranmışdır və “qaçaraq, sürətli hərəkət” mənasına gəlir.
•  
• Arboreal (ağaclardan aşağı) Nəzəriyyə kimi tanınan fikrə görə isə, quşların guya əcdadları ağaclarda yaşayan bir sürünən qrupu olan dinozavrlardır; Bu dinozavrlar zamanla “budaqdan budağa tullanaraq qanad açmış” və quşlara çevrilmişlər. 
•  

Hər iki nəzəriyyə də xəyal gücünə və fərziyyələrə əsaslanır. Nə arboreal nəzəriyyəsini nə də cursorial nəzəriyyəsini dəstəkləyəcək heç bir dəlil yoxdur. Təkamülçülərin bu problem qarşısında heç bir elmi dəyəri olmayan ssenarilər istehsal etməkdən başqa bir çarələri yoxdur. 

Tufts Universitetindən Dr. Robert G. Cookun redaktorluğunu etdiyi “Avian Visual Cognition” (Quşlarda vizual şüur) adlı kitabda da quşların mənşəyi məsələsinin spekulyasiyaya nə qədər açıq olduğundan belə bəhs edilir:

Quşların uçmaq üçün sahib olduqları mükəmməl dizayn, keçid formaları üçün olan fosil sübutlarının çatışmazlığı ilə birlikdə, quşlarda uçmağın təkamülü məsələsini çox böyük fərziyyə sahəsi etdi.6

“Scientific American” jurnalının 17 Yanvar 2003 tarixində nəşr olunan “Origin of Bird Flight Explained” (Quşlarda uçmağın mənşəyi açıqlandı) adlı məqalədə də əslində içində quşların mənşəyinə dair heç bir real açıqlama yoxdur; həm arboreal həm də cursorial nəzəriyyələrin çatışmazlığına belə toxunulmuşdur:

…həm arboreal həm də cursorial ssenarilər açıqlama gətirmək üçün boşluqlara malikdir. Ağacda yaşayanlara baxanda, günümüzdə yaşayan yüzlərlə uçmayan ancaq süzərək hərəkət edən onurğalılar içindən, heç biri belə əlavə qanadları ilə qanad çırpa bilməz. Təbii seleksiya niyə yerdə qaçmaq üçün ağır əzələli ayaqları olan teropodlarda Kiçik ibtidai qanadların inkişaf etməsinə razılıq versin? Dial [Montana Universitetindən təkamülçü bir bioloq olan Kenneth Dial], iki nəzəriyyənin də addım-addım adaptasiyaları, tamamilə inkişaf etmiş uçmaq mexanizminə necə yol açdığına dair kifayət qədər açıqlama vermədiyini irəli sürür.7

Cursorial nəzəriyyəyə görə uçmağın mənşəyi və yanlışları

Cursorial nəzəriyyə, iki ayaqlıların, qaçarkən həyata keçirdikləri bir sıra sıçrayış ilə uçmağa nail olduqlarını irəli sürür. Sıçrayış məsafələri artdıqca, qanadların tarazlıq və hərəkətverici qüvvə üçün istifadə edildiyini, bunun da başqa hər hansı bir əlavə vasitəyə ehtiyac qalmadan uçmaq ilə nəticələndiyini qəbul edir. Bu utopik fərziyyəni açıqlama cəhdi iki şəkildə olmuşdur:

Həşərat şəbəkə modeli

Bu model, iki ayaqlı canlılarda qarşı qolların sərbəst hərəkət edə bildiyini, beləliklə ovların daha asan tuta bildiyini irəli sürür. Zaman içində tüklər genişləndikcə, qanadların, təqib və vurma üsulu ilə həşəratların yaxalanması üçün daha yaxşı bir alət halını aldığını iddia edir. İddiaların davamı isə ön ayaq böyüdükcə, hərəkatın bugünkü qanad çalma üsulu ilə uçmaya çevrildiyi şəklindədir. 

Bu iddianın, təkamül nəzəriyyəsinə açıqlama gətirə bilmək üçün edilən məcburi bir model olduğu ortadadır. Şüursuz təkamül mexanizmlərinin canlı üçün nəyin faydalı, nəyin faydasız olduğunu müəyyən etmələrini; bu müəyyənlik istiqamətində uzaqgörən davranaraq, canlının bədənində lazımi dəyişiklikləri meydana gətirmələrini gözləmək son dərəcə ağılsızlıqdır. Zərərli və təsadüfi təsirləri olan mutasiyaların, canlılara faydalı dəyişikliklər etməsi, reallaşması qeyri-mümkün bir xəyaldan başqa bir şey deyil. Qaldı ki, bu nəzəriyyə, mutasiyaların müsbət təsirlər göstərə biləcəyi fərz edilsə də əsassızdır. Çünki quşlar yuxarı-aşağı qanad çalırlar; amma həşəratları tutmaq üçün istifadə edilən hərəkət, uçmaq hərəkətindən daha fərqlidir. Belə bir məqsəd üçün quşların qanadlarını irəli-geri hərəkət etdirmələri lazımdır. Bu halda həşərat yaxalamağa çalışan bir canlının, qollarının qanada çevrilməsi bir çatışmazlıq olacağı üçün, onsuz da belə bir dəyişikliyə ehtiyac yoxdur. Bu da təkamülçü iddialar baxımından ziddiyyətli bir haldır. Çünki təkamülçülər orqanların ehtiyaca görə inkişaf etdiyini iddia edirlər. 

Bundan başqa, təkamülçülərin iddiaları əsasında həşərat yaxalamağa çalışan canlıda qanad və tüklər əmələ gəlsəydi, bu qanadlar və tüklər ov etmək üçün istifadə ediləndə zərər görərdilər. Bu da həşərat şəbəkə modeli iddiası baxımından bir ziddiyyətdir. 

Əgər bir canlı qolları ilə həşərat ovlamağa çalışarkən qolları təkamül keçirsəydi, canlının qollarında, ov ovlaması üçün, havanın keçidini təmin etmək məqsədilə (tor kimi) hava deşiklərinin olması lazım gələrdi.8 Ancaq quşların qanadları bu cür oyuqlara malik deyil; Tam olaraq uçmaq üçün yaradılmışlar. Belə ki, məlum olan ən qədim quş olan və qüsursuz uçmaq anatomiyasına malik olan Arxeopteriksin qanadlarında da hava dəlikləri yoxdur. Bu da, onun bu üsulla həşərat tuta bilməyəcəyini göstərən dəlillərdən biridir. Nəticə olaraq, bütün bunlar sözügedən modelin əsassızlığını ortaya qoyur.

Qanad çalma modeli

Bu model, sözügedən canlıların ovlarını çənələri ilə tutduqlarını, havaya sıçrayarkən də ön ayaqlarını iki tərəfli tarazlayıcı olaraq istifadə etdiklərini iddia edir. Ön ayaqlardakı inkişafın, qaldırma gücündə dəqiqəlik inkişaflara səbəb olduğunu, bunun da daha irəliyə sıçramalarını və daha yaxşı ov etmələrini təmin etdiyini qəbul edir. Zamanla meydana gələn guya qanad uclarındakı inkişafların isə qaldırma qüvvətini artırdığını və bunun daha güclü bir uçmanı mümkün etdiyini müdafiə edir.

Bu modelə aid iddialar da son dərəcə əsassızdır. Hər şeydən əvvəl bir canlının davamlı etdiyi hərəkətlərə görə, orqanizmində bir sıra dəyişikliklər meydana gəlməsi mümkün deyil. Üstəlik, belə bir hadisənin meydana gəldiyini fərz etsək belə, bu xüsusiyyətlərin bir sonrakı nəslə ötürülməsi mümkün deyil. Bu, genetika elminin bilinmədiyi bir vaxtda fransız bioloq Lamarckın ortaya atdığı, ancaq sonra açıq şəkildə məhv olan bir iddianın davamıdır. (Ətraflı məlumat üçün baxın: Harun Yəhya, “Həyatın həqiqi mənşəyi”, Araştırma nəşriyyat)

Qanad çalma modelinin ziddiyyətləri haqqında elm adamlarının etdikləri iradlar ümumilikdə belədir: 

• Yaxşıca açılmış qanadlar sürünməni artıraraq hərəkəti ləngidəcəkdir.
•  
• Quruda yaşayan, yem axtaran bir heyvanın qanad çalması bir üstünlük deyil.
•  
• Nəzəriyyə cazibə qüvvəsini nəzərə almır və enerji baxımından son dərəcə səmərəsizdir.
•  
• Aşağı sürətdə və yerə yaxın uçmaq, yüksək sürətdə uçmaqdan daha inkişaf etmişdir və daha mürəkkəbdir.
•  
• Uçuşda yem araşdırmaq tarazlığın pozulması mənasına gəlir və çox həssas koordinasiya ilə yüksək manevr qabiliyyəti tələb edir. Uzun tarazlayıcı quyruğa sahib sıçrayan canlılarda bu cür həssas nəzarət mexanizmi mümkün deyil.9 
•  

Bu iradlar, ilk ağla gələn ziddiyyətləri çox ümumi olaraq ifadə edir. Bunlarla yanaşı bu nəzəriyyələr bir çox baxımdan etibarsızdır. Məsələn, təkamülçülərin iddialarına görə uçmaqdan öncəki dövr ilə fəal uçmaq dövrü arasındakı qanad mərhələlərini göstərən keçid fosilləri yoxdur. Yəni budaqdan-budağa sıçrayan bir canlının qanadları yaranana qədər keçirdiyi yarıqanad-yarıayaqlı ara fosillərinə heç bir yerdə rast gəlinməmişdir. (Ətraflı məlumat üçün baxın: Harun Yəhya, “Ara keçid açmazı”, Araştırma nəşriyyat) 

Dinozavrdan quşa keçid iddiasında olan təkamülçülərin, bu iddianın dəlillərini fosil qeydlərindən tapıb göstərmələri lazımdır. Çünki əgər dinozavrlar quşlara çevrilmiş olsaydılar, tarixdə bu dəyişikliyi əks etdirən yarıdinozavr-yarıquş canlıların yaşamış və fosil qoymuş olmalı idilər. Təkamülçülər uzun illər Arxeopteriksın belə bir keçidi təmsil etdiyini iddia etmişlər. Halbuki yeni əldə edilən tapıntılar Arxeopteriksın sürünən oxşar xüsusiyyətlərinin şişirdildiyini və canlını “ibtidai quş” saymağın heç bir əsası olmadığını göstərir. (Bu mövzunun detalları üçün baxın: “Arxeopteriks ara keçid forması deyil, soyu tükənmiş quş növüdür” hissəsi)

Ayrıca bu nəzəriyyələr, tüklərin kökü, beyinin mürəkkəb quruluşu və uçmaq üçün lazım olan üç ölçülü qavrayışa aid nəzarətin necə təmin edildiyi kimi məsələlərdə də heç bir açıqlama gətirmirlər.

Cursorial nəzəriyyənin tarixi inkişafı və etibarsızlığı

Cursorial uçmaq nəzəriyyəsi ilk dəfə Samuel Williston tərəfindən 1879-cu ildə ortaya atılmışdı. Williston, necə olacağının detallarından heç bəhs etmədən uçmağın bir sıra addımlarla (qaçaraq, sıçrayaraq, yüksəkdən tullanaraq və süzülərək) təkmilləşə biləcəyini irəli sürdü. 1907-ci ildə və 1923-cü ildə Franz Baron Nopcsa, Willistonun iddialarını detallandıraraq qanadların canlının quruda qaçarkən sürətlənməsi üçün inkişaf etmiş ola biləcəyini iddia etdi. Ancaq qaçış sürətini artırmaq üçün qanadları istifadə etməyin canlılarda heç bir bənzəri yoxdur və gərilmiş qanadlar sürünməni artırır.10 Həmçinin bu nəzəriyyə qanadların ilk dəfə necə ortaya çıxdığını açıqlamağa belə girişməz. Dünyanın ən öndə gələn ornitologiya (quş elmi) ekspertlərindən biri olan Şimali Karolina Universiteti Biologiya bölməsi professoru Alan Feduccia bu nəzəriyyəyə “aerodinamik axmaqlıq” adını verərək fikrini şərh edir.11

Təxminən 50 il sonra Yale Universiteti Geologiya kafedrası professoru John Ostrom, cursorial nəzəriyyənin yeni bir versiyasını irəli sürdü. Ostrom, qolların həşəratları tutmağa çalışarkən qanadlara çevrildiyini söylədi. Con Ostromun iddialarına görə tüklər, ilk əvvəl izolyasiya üçün çıxıb və daha sonra uzanıb.12 Bu “həşərat nəzəriyyəsi” dörd əsas təməldə tənqid edildi və 1983-cü ildə Ostrom öz fərziyyəsini inkar etmək məcburiyyətində qaldı.13 Bir ifadəsində nəzəriyyəsinin tələb etdiyi ara formaların yoxluğundan belə bəhs edirdi:

Hər hansı bir “pro-avis”-ə (uçmaq öncəsi canlıya) aid heç bir fosil sübutu yoxdur. O tamamilə nəzəri bir quş qabaqcılıdır…14

Ostromdan sonra bu nəzəriyyəni davam etdirmək istəyənlər də tüklü qanadların qaçma, sıçrama zamanı orqanizmin istiqamətlənməsini nəzarət etmək üçün inkişaf etmiş olduqlarını irəli sürdülər. Ancaq onlar da özlərindən əvvəlkilər kimi haqlı tənqidlərə hədəf oldular.15 Məsələn, Leeds Universitetindən Professor Ceremi Rayner bu fərziyyədəki canlının havaya doğru sıçrayanda qaçma sürətində 30-40% azalma olacağını hesablayıb ki, bu nəticə uçmada ciddi problemlər yaradacaqdı. Bu vəziyyət qarşısında Rayner belə bir nəticəyə gəldi: 

Belə şərtlərdə uçmaq üçün həddindən çox enerji lazımdır, buna qarşın uçmaq sürəti da son dərəcə az olacaqdı.16 

Bu səbəblə Rayner, irəli sürülən bu modeldə uçmaq üçün lazım olan morfoloji, fizioloji və davranış xüsusiyyətlərinin nöqsan olduğunu, bu səbəblə də modelin uğursuz olacağını müdafiə etdi.17

Texas Muzeyi Texniki Universitetindən paleontoloq Sankar Chatterjee də aparılan dəyişikliklərə baxmayaraq, cursorial nəzəriyyənin biomexanika cəhətdən əsassız olduğunu qəbul etmək məcburiyyətində kaldı.18 Yer elmləri professoru və paleontoloq David. E. Fastovsky ilə Con Hopkins Universitetinin Tibb Məktəbində hüceyrə bioloqu və anatomiyaçı olan David B. Weishampel də ilk quşlarda qaçmadan uçmağa keçid üçün qaneedici bir model tapa bilmədiklərini ifadə etdilər.19

Günümüzdə tarazlıq üçün ön ayaqlarını istifadə edən iki ayaqlı canlı olmaması da vacibdir. Yalnız oxşar bir duruş tərzinə malik kenqurular (iki ayaqlılıq zəruriliyi, cursorial duruş, qısa ön ayaqlar, uzun quyruq baxımından) nəzəriyyəni test etmək üçün bir nümunə ola bilər. Onlar iki ayaqları üzərində dayanırlar, ancaq sıçrama zamanı qollarını irəli uzatmırlar, tam əksinə, qollar passiv rola malikdir. Qabaq ayaqlarını sıçrama sürətini artırmaq üçün uçmaq zərbə mövqeyində saxlamazlar. Paleontoloq Sankar Chatterjeenin ifadəsi “Sıçramanın ortasında və yerə enmə zamanı sürüklənmə qüvvəsini ən aza endirmək üçün bədənə yaxın, qıvrım şəkildə dayanırlar”.20

Təkamülçü bioloq olan Uolter Bock isə cursorial nəzəriyyə ilə bağlı iddiaların əsassızlığına belə toxunmuşdur:

Arxeopteriks ölçüdə quruda yaşayan heç bir kiçik tetrapod bilmirəm. (Məsələn, uçan-qaçan bir forma və ya ikinci dərəcəli bir uçmaq və ya pozulmuş uçmaq formaları) Bu ön ayaqların qaçma və ya sıçrama zamanı tarazlıq üçün istifadə edildiyi bir forma da bilmirəm.21

Cursorial nəzəriyyə təkamülçülər üçün həlli mümkün olmayan problemlərlə üz-üzədir. Bu nəzəriyyənin əsas arqumenti olan “bəzi sürünənlərin həşərat ovlamaq üçün qabaq ayaqlarını uzun müddət çırpdıqları üçün qollarının qanadlara çevrilməsi” iddiası da böyük bir ziddiyyət doğurur. Çünki qanad kimi son dərəcə mürəkkəb bir orqanın, milçək tutmaq üçün necə meydana gəldiyi haqqında heç bir açıqlama verilmir. Cursorial nəzəriyyənin aparıcı müdafiəçisi Con Ostrom, hər iki fərziyyəni müdafiə edənlərin elmi əsasları olmadığını etiraf edərək iddiaları belə şərh edir:

Mənim “cursorial predator” nəzəriyyəm həqiqətən də abstraktdır. Amma arboreal nəzəriyyə də eyni şəkildə abstraktdır.22

Milçək ovlayan dinozavr nağılı

Cursorial nəzəriyyəyə görə, quşlar milçəkləri ovlamağa çalışarkən “havaya qalxmışdırlar”. Heç bir elmi əsası olmayan, sadəcə təxəyyülünün məhsulu olan bu iddiada yer alan milçəklərin mənşəyi isə təkamülçülər üçün qeyri-müəyyəndir. Milçəyin uçması son dərəcə mürəkkəb və qüsursuzdur; Təkamülçülərin quşlarda uçmağın mənşəyini izah etmək üçün göstərdiyi nümunə, yəni milçək, onsuz da mükəmməl uçmaq qabiliyyətinə malikdir. İnsan saniyədə 10 dəfə də qolunu qırpmağı bacara bilməzkən, bir milçək, saniyədə orta hesabla 500 dəfə qanad çalma qabiliyyətinə malikdir. Üstəlik, milçək bir döyüş təyyarəsindən daha çox sürətli manevrlər edə, tavanda başıaşağı dayana, mükəmməl bir şəkildə yana, irəli-geri hərəkət edə və durduğu yerdə geri qayıda bilər. Bundan başqa, milçək hər iki qanadını eyni, paralel olaraq oynadar. Əgər qanadların titrəyişi arasında ən kiçik bir uyğunsuzluq olsa milçək tarazlığını itirir, ancaq heç bir zaman belə bir uyğunsuzluq olmaz.

Günümüzdə milçəklər üstün yaradılışları ilə bir çox elm adamının tədqiqat sahəsi olmuşdur. Kaliforniya Berkli Universitetində Biologiya professoru olan və 2001-ci ildə MacArthur birliyinin xüsusi qabiliyyət mükafatının sahibi olan Maykl Dickinsonın milçəklərdə uçuş sistemi haqqındakı ifadələrinə “The Scientist” jurnalında belə yer verilir.

Dickinson həqiqətdə hərəkətə keçirən, həşəratların uçmaq mövzusundakı peşəkarlıqlarıdır. Ona görə həşəratlar hələ də bu planet üzərindəki ən mürəkkəb uçuş maşınlarıdır. Xüsusilə milçəklərdə, son dərəcə xüsusi davranışlarla nəticələnən özlərinə xüsusi ixtisas sahələri yerləşir: 

Geriyə doğru qanad aça, yan uça və baş aşağı eniş edə bilirlər. Bu məsələ ilə bağlı olaraq Dickinson belə deyir: “Bu qeyri-adi hərəkətlər, adi olmaqdan çox digər faydalı dizaynı xəbər verirlər”. Laura DeFrancesco, "Learning How Flies Fly", The Scientist, cild 16, sayı 2, 21 yanvar 2002, səh. 27; http://www.the-scientist.com/yr2002/jan/research2_ 020121.html 

Elm adamları milçək uçuşunu təqlid edən robot milçəklər inkişaf etdirmək üçün, milçək uçuşunun təfərrüatları üzərində hazırda işlər aparırlar. Milçək uçuşunu təqlid etmək üçün, milçəklərin qanadlarına təsir edən qüvvələrin necə yarandığının müəyyən edilməsi və bunların böyüklüyünün ölçülməsi lazımdır. Ancaq bu kompleks hərəkətlərin sahəsi, milçəyin sürəti səbəbindən mümkün deyil. Dickinsona görə, “Dünyadakı heç bir kompüter, bizə bu qüvvələrin nə olduğunu söyləyə bilməz”. ("Sinekler Nasıl Uçar?", ““Hürriyet” Bilim” jurnalı, 22 mart 2003.) 

Dickinson, 2002-ci ilin noyabr ayında keçirilən bir toplantıda isə, nevrologiya mütəxəssislərinə “həşəratların uçmağını başa düşmək, sinir sistemi üzərində işləməkdən daha artığını tələb edir. Əzələnin barmaqlarından skeletin biomexanikasına və quşun aerodinamikasına qədər hər şey, Neyro biolojik bir problemin başa düşülməsindən son dərəcə əhəmiyyətlidir” demişdir. (http://www.the-scientist.com/yr2002/jan/research2_020121.html)

Elm adamları uzun müddət çox əsas suala cavab axtardılar: Milçəklər uçmalarını necə idarə edirlər? Heç kim, milçəyin vizual sistemi ilə qanadlarını nəzarət edən əzələlər arasında doğrudan bir əlaqə tapa bilmədi. Dickinson yüksək sürətdə işləyən video kameralar istifadə edərək, milçəklərin hərəkətlərini lentə almağı bacardı və milçəklərdə manevr qabiliyyətinə təsir edən amilləri araşdırdı. Dickinson, etdiyi bu tədqiqatlar nəticəsində milçəklərdə vizual sistemin uçmaq hərəkətlərinə nəzarət etdiyi, manevrlərdə zaman nizamlaması təmin etdiyi istiqamətində dəlillər əldə etti. (Laura DeFrancesco, "Learning How Flies Fly", The Scientist, cild 16, sayı 2, 21 yanvar 2002, səh. 27; http://www.the-scientist.com/yr2002/jan/research2_ 020121.html) 

Maykl Dickinson və onun Berklidəki həmkarları, milçəklərin dəyişən görüntülər qarşısında necə reaksiya verdiklərini bir virtual gerçəklik otağı istifadə edərək həll etdilər. Dickinson, saniyədə 3.000-4.000 arası bir nisbətlə titrəyən görüntülərlə, milçəklərin gözlərindən gələn məlumatın “dal qanadcıq” adı verilən bir orqana çatdırıldığını kəşf etdi. Milçəyin giroskopu (uçmaq sistemi) olaraq hərəkət edən dal qanadcıqlar, qanad əzələlərini, hərəkətlərini, ya da hücum aspektlərini dəyişdirmək üçün siqnallar göndərirlər. Bu sistem, son dərəcə sürətlidir. Məsələn, hər zaman ətrafımızda rast gəldiyimiz milçəklər, görüntüdəki dəyişikliklərə 30 salisə kimi heyrətamiz dərəcədə tez bir zamanda reaksiya verərək uçuş istiqamətlərini dəyişə bilirlər. Dickinson, milçəklərdə bu xüsusi dizayn qarşısındakı fikirlərini belə çatdırır: 

Milçəklər, aerodinamika baxımdan planetdəki ən uğurlu uçanlardır. Tavanda və ya maili yerlərdə rahatlıqla dayanmaq kimi digər heç bir heyvanın etməyəcəyi şeyləri asanlıqla edə bilirlər. Xüsusilə eniş və qalxışlarda çox istedadlıdırlar. Bu mövzudakı bacarıqları digər hər hansı bir həşərat və ya quşdan çoxdur. “dal qanadcıqlar”, milçəyin aerodinamik sahədəki müvəffəqiyyətinin ən mühüm açarlarıdır. Bir milçəyin “dal qanadcıqlarını” çıxarsanız, tamamilə çaşqın hala gəldiyini və sürətlə yerə vurulduğunu görəcəksiniz. (http://www.berkeley.edu/news/magazine/fall_ 98/discoveries_fly.html) 

Yuxarıdakı ifadələrdən də aydın olduğu kimi, milçəklərin günümüzün irəli texnologiya ilə istehsal edilmiş vertolyotlarına nümunə təşkil edən və onlardan daha çox funksional olan uçmaq sistemləri var. Bəs bu mükəmməl sistem kiçik bir milçəyin üzərində qüsursuz şəkildə necə meydana gəlmişdir? Təkamülçülərin bu məsələdə verə biləcəyi heç bir tutarlı cavab yoxdur. Tək bir milçək belə yaradılışın açıq bir dəlilidir. Allahın bu kiçik canlıda nümayiş etdirdiyi üstün yaradılış isə, Onun sonsuz elminin nümunələrindən sadəcə biridir. Milçəkdəki üstün dizaynı və təkamülçülərin bu məsələdə çıxılmaz vəziyyətlərini İngilis bioloq J. Robin Wootton belə etiraf edir: 

Milçək qanadlarının fəaliyyətini öyrəndikcə, sahib olduqları dizaynın nə qədər həssas və qüsursuz olduğunu daha yaxşı başa düşürük... Son dərəcə elastik xüsusiyyətlərə malik hissələr, havanın ən yaxşı şəkildə istifadə edilməsi üçün, fərqli qüvvələr qarşısında lazım olan elastikliyi göstərəcək şəkildə, həssaslıqla birləşdirilmişlər. Milçək qanadına rəqabət aparacaq texnoloji quruluş yox kimidir. (J. Robin Wootton, "The Mechanical Design of Insect Wings", Scientific American, cild 263, noyabr 1990, səh.120)

Arboreal nəzəriyyəyə görə uçmağın mənşəyi və yanlışları

Cursorial nəzəriyyənin çıxılmaz vəziyyətə girməsindən sonra O.C. Marş, arboreal nəzəriyyəni ortaya atdı və bu nəzəriyyə təkamülçülərin böyük əksəriyyəti tərəfindən mənimsəndi. Ancaq Con Ostromun əvvəlki hissədəki etirafında yer aldığı kimi arboreal nəzəriyyə də elmi əsası olmayan iddialardan ibarətdir.

Arboreal nəzəriyyə ilk əvvəl yerdə qaçan bir ikiayaqlının ağaclardakı həyata uyğunlaşdığını hesab edir; ağaclarda yaşayarkən ön qollarını paraşüt kimi istifadə edərək, budaqdan budağa keçdiyini irəli sürür. Yenə nəzəriyyəyə görə daha sonralar qanad çalma uçuşu inkişaf etməkdə və tullanma mərhələsində aerodinamika olaraq əhəmiyyət qazanan tüklər, təsadüfi mexanizmlərin təsiri ilə tədricən uçmaq tüklərinə dönüşür.23

Bu nəzəriyyə, ağaclara dırmaşan guya uçmaq öncəsi canlının, ağacdan-ağaca tullanmağa başladığını və bunun da, uçmağın bir ön işarəsi olaraq, qanad hərəkətləri ilə nəticələndiyini irəli sürür. Nəzəriyyəyə görə pulcuqlardan inkişaf etdiyi iddia edilən ilk tüklər, ağacdan ağaca tullanarkən bu heyvanların enmələrini paraşütə bənzər bir şəkildə zəiflətmişdir. Həmin canlılar sıçrayışlarına və enmələrinə bu şəkildə nəzarət etmişlər. Yenə bu nəzəriyyəyə görə, “pro-avis” (uçmaq öncəsi) olaraq ifadə edilən canlılar, yerdə yemək axtaran heyvanlardır və ağacları, yuva qurmaq, gizlənmək və yatmaq üçün istifadə etmişlər. Təkamülçü fərziyyələrə görə ağacdan ağaca uzun məsafəli sıçrayışlar edən bu canlılar, bir müddət sonra süzülmə hərəkəti, manevr qabiliyyəti və yavaş-yavaş eniş inkişaf etdirmişlər. Guya süzülmə tam olaraq inkişaf etdikdə isə, qanad çalma hərəkəti başlamış və bu da bir müddət sonra aktiv uçmaq ilə nəticələnmişdir.

Diqqət edilsə, təkamülçü iddialarda dəlil təqdim edilmədən, həmişə bir şəkildə sonrakı mərhələlərin baş verdiyi iddia edilir. Halbuki, bunlar tamamilə bu nəzəriyyələri ortaya atan insanların xəyal güclərinə istinad edir və heç bir elmi əsası yoxdur. 

Arboreal nəzəriyyənin tərəfdarları, ibtidai quşların yerdəki düşmənlərdən qaçmaq və ya yuva qurmaq kimi səbəblərlə ağaclara çıxdıqlarını, ön pəncələri ilə ağaca dırmaşdığını, sonra da aşağıdakı budaqlara tullanarkən süzərək uçmağı öyrəndiklərini iddia edirlər. Ancaq nəzəriyyəni tənqid edən təkamülçülər Arxeopteriksin pəncələrinin, yerdə gəzən, sürətli bir canlı üçün uyğun olmadığını, bu pəncələrin indiki dırmaşan quşlarınkına bənzədiyini bildirir.24

Yer elmləri professoru və paleontoloq David. E. Fastovsky və hüceyrə bioloqu və anatomiyaçı David B. Weishampel arboreal nəzəriyyə barəsindəki iradlarını belə dilə gətirmişlər: 

İlk quşların yəqin ki, ağaclara dırmaşdıqları və bu mövqedən uçmağı öyrəndikləri irəli sürüldü. Ancaq ilk arboreal quş üçün dırmaşma adaptasiyasına aid bir dəlil yoxdur və quş olmayan teropodların heç birində arboreal vərdiş üçün skeletlərində də sübut yoxdur.25

İşin maraqlı yanı bu nəzəriyyəni tənqid edənlər, bu nəzəriyyədən daha da əsassız olan bir başqa nəzəriyyə (yuxarıda açıqladığımız cursorial nəzəriyyəni) müdafiə edirlər. Belə bir vəziyyətdə olmalarının səbəbi isə, özlərini təkamül qəlibləri içində açıqlama verməyə vadar etmələridir. Dinozavrların zaman içərisində qanadlanaraq uçduqlarını müdafiə edənlər, günümüzdə ən çox Alan Fedducia və Larri Martinin müdafiə etdiyi “ağacdan aşağı” (arboreal) nəzəriyyəsini eyni dərəcədə tənqid edirlər. Dəlillər göstərir ki, iki iddianın tərəfdarlarının da iradları doğrudur: Quşlar nə qaçan dinozavrlardan nə də ağacda yaşayan kiçik sürünənlərdən təkamül keçirmişdir. Xurafatçı təkamül məfhumundan müstəqil olaraq hesab edən hər hansı bir şəxs də, irəli sürülən iddialardakı ziddiyyətləri asanlıqla görəcəkdir.

Bu nəzəriyyələrin heç biri hər hansı bir sübut olmadığından və elmi əsasa əsaslanmadığından, fantastik iddialar olmaqdan uzağa gedə bilməmişlər. Dünyaca məşhur, onurğalı paleontologiya eksperti Robert L. Karolun bu mövzudakı şərhi, “günümüzdə nə struktur, nə də fizioloji arqumentlərin bu (quşların mənşəyi haqqındakı) anlaşılmanı qəti olaraq başa çatdıra bilmədiyi” şəklindədir.26 Minnesota Universitetindən Professor Phil Regal da, “uçmaq üçün lazımlı tüklərin mənşəyinə bağlı bütün mövcud nəzəriyyələr (...) kifayət deyil” şərhini vermişdir.27 Pensilvaniya Əyalət Universitetində bioloq olan James H. Marden də uçmağın mənşəyi ilə bağlı irəli sürülən iddialar haqqında belə deyir: 

Nəzəriyyəçilər, yarım əsrlərini quşların uçmasının ağacdan aşağı süzülmə yolu ilə mi, yoxsa yerdən yuxarı qaçaraq, ya da sıçrayaraq mı olduğunu mübahisə edərək keçirdilər və görünüşdə müəyyən hər hansı bir nəticəyə gələ bilmədilər.28

Təkamül nəzəriyyəsinə qarşı çıxan anatomiyaçı Devid Menton özü ilə keçirilən bir müsahibədə quşların mənşəyi ilə bağlı bunları deyir:

Bu mövzuda iki nəzəriyyə var: Arboreal və cursorial. Hər bir qrup digər qrupun tamamilə səhv olduğu mövzusunda olduqca əmindir. Təkamülçü Con Ostrom, tüklərin dinozavrların ön əllərindəki geniş pulcuqlardan keçirdiyi və bu uzun tüklərin inkişaf etdikcə milçəkləri tutmaq üçün istifadə edildiyi proqnozunu vermişdi. Tüklər çəkilərinə görə olduqca güclü olmalarına baxmayaraq onların həşəratları tutmaq üçün bir araya gəldiklərini düşünməkdən daha pis bir diaqnoz düşünə bilmirəm. Eyni zamanda tüklər yalnız bu məqsəd üçün istifadə edilmək üçün inanılmaz dərəcədə mürəkkəb bir quruluşa malikdir. Və həşərat yol üstündə deyilsə küləyə düşərdilər. Quşlar hər bir halda qollarını öndə çırparaq bağlaya bilmirlər, bu tip bir çiyinə malik deyillər. [Doktor Karl Wielandın “nəzəriyyələrdən biri üçün dəlil varmı?” sualı üzərində belə davam edir.] Tək bir dəlil belə yoxdur, eləcə də hər iki görüşə sahib olan insanlar da bu şərhi edirlər…Canlı ya da fosil, pulcuqların uzaqdan da olsa tüklərə oxşadığını göstərən heç bir nümunə yoxdur. Arxeopteriks, müasir quşlar kimi qüsursuz tüklərə malikdir.29

Hər iki nəzəriyyənin tərəfdarları aralarındakı bu münaqişə səbəbi ilə bir-birilərinin iddialarının heç bir etibarlı dəlilə əsaslanmadığını göstərmişlər. Ortaya çıxan nəticə, quşların mənşəyinə dair təkamülçü bir açıqlamanın mövcud olmamasıdır.

Təkamülçülərin quşların mənşəyi məsələsində istisna etdikləri ən mühüm nöqtələrdən biri, qanadların sahib olduğu mürəkkəb kompleks quruluşdur. Qanadlar ancaq mükəmməl quruluşları olduqları təqdirdə funksionaldır; Beləliklə, “yarım qanad”, “əskik qanad” kimi quruluşların uçmaq üçün heç bir funksiyası yoxdur. Bu halda təkamül nəzəriyyəsinin irəli sürdüyü başlıca mexanizm olan “mərhələli inkişaf” modeli heç bir şey ifadə etmir. (Bu məsələnin detalları üçün baxın: “Qanadlardakı sadələşdirilməz komplekslik” hissəsi)

Təkamülçülərin alternativ çoxaltma səyləri

Montana Universitetindən Kennet Dial adlı təkamülçü bioloq, uçmağın mənşəyi ilə bağlı edilən şərhlərə abstrakt təkamül ssenarisi daha əlavə etdi. Dialın iddiası oktyabr 2001-ci ildə dünya mətbuatında geniş ölçüdə yer aldı. Ancaq tək bir elmi dəlilə belə əsaslanmırdı.

Dialın tezisi, Alectoris chukar növünə aid kəkliklər üzərində apardığı bəzi müşahidələrə əsaslanır. Bu kəkliklərin xüsusiyyəti, bir yamac və ya dik bir ağac gövdəsinə dırmaşarkən uçmaq yerinə qaçmağı üstün tutmalarıdır. Kəkliklər bir tərəfdən qaçarkən bir tərəfdən də sürətlərini artırmaq üçün qanadlarını çırpırlar. Qısa məsafələrdə baş verən bu qaçışa “Qanad dəstəkli yamac qaçışı” (QDYQ) adı verilmişdir. 

Həmin yamac yuxarı qaçış zamanı kəkliklər ayaqları ilə yanaşı, qanadlarını çırpır, beləliklə cazibə qüvvəsinin təsirini azaldırlar. Ayaqları, yeri qavrayacaq şəkildə yaradılmış olan bu canlının qanadları da bir yarış arabasındakı hava spoyleri vəzifəsini görür. Dial da bu nümunəyə əsaslanaraq ilk quşların qanadlarını uçmaq üçün deyil, qaçmaq üçün istifadə etmiş olduqlarını irəli sürür. Bu heyvanların, ön bədən üzvlərini sürünənlər kimi önə arxaya yox, günümüzdəki quşlarının etdikləri kimi yuxarı aşağı hərəkət etdirdiklərini düşünür.

Dial, ortaya atdığı bu fikirlə, 1800-cü illərdən bu bəri uçmağın mənşəyi üstündə mübahisə edən (dinozavrların quru canlıları olaraq və ya ağacdan-ağaca sıçrayarkən uçmağı öyrəndiklərinə inanan) iki tərəf arasında orta bir nöqtə tapmağı qarşısına məqsəd qoymuşdur.30 Ancaq bu iddia o qədər də etibar görməmişdir. Los Anceles Rayonu Təbiət Tarixi Muzeyindən Luis Chiappe, dinozavrların kəkliklər kimi hərəkət edib-etmədiklərini heç bir zaman öyrənilə bilməyəcəyini ifadə edərək məsələni belə şərh etmişdir:

Elə güman edirəm ki insanlar quşların uçmasının mənşəyi mövzusunda mübahisəni daha uzun dövrlər davam etdirəcəklər.31

Kenneth Dial araşdırmaları nəticəsində, bala quşların da demək olar yeniyetmələr qədər “qanad dəstəkli yamac qaçışı” qabiliyyətinə malik olduqlarını müşahidə etmişdir. Yumurtadan çıxan kəkliklərin 4-cü gündə 45 dərəcəlik yamaclara bu cür dırmaşa bildiyini, hələ böyüməkdə olan qanadlarının da bu qaçışda aerodinamik təsir yaratdığını təsbit etmişdir. İnkişaf etməkdə olan bu qanadlar üzərində bəzi təcrübələr aparmış, tüklərini qısaltdığı quşların qanadlarında aerodinamik təsirinin azaldığını, bu quşların tükləri qısaldılmamış quşlar qədər yaxşı qalxmadığını görmüşdür. Laboratoriyada aparılan ayaq testləri kəklik, toyuq, hind quşu, bildirçin və meşə toyuğu kimi digər yerdə yaşayan bəzi quşların da dik maillərdə və şaquli səthlərdə qaçarkən kiçik qanadlarını çırpdırlarını göstərmişdir.32 Ancaq bu hərəkətlər nə bu canlıların az inkişaf etmiş olduğunu göstərən bir ölçüdür, nə də quşların dinozavrlardan təkamül keçirdiyinə bir dəlildir.

Bir təkamülçü olan Dial, kəkliklərin yamac qaçışları ilə bağlı müşahidələrini, xəyali dinozavr-quş təkamülündə bir yerə yerləşdirməyə çalışmışdır. Dinozavrları quşların əcdadı kimi qəbul edən Dialın yaratdığı ssenariyə görə, ovçulardan qaçan dinozavrlar, təlaş içində yamaclara yönələndə qarşı qollarını sürət qazanmaq məqsədilə çırpmış, beləliklə, ön qollar zaman içində qanadlara çevrilmişdir. Dialın bu iddiasının yalnız xəyal gücünə əsaslandığı aydındır. Quşların tüklərini qısaldaraq aerodinamik təsirinin azaldığını göstərmək, dinozavrların guya uçmasını göstərmə məsələsinə heç bir elmi açıqlama vermir. Bu daha çox təkamülçünün, xəyali dino-quş modelini zehinlərə yerləşdirərək, göz boyamaq üçün ortaya atdığı əsassız bir iddiadır. Alan Feduccianın Dialın iddiaları haqqındakı şərhi isə belədir:

Dialın çalışması təəccüblü dərəcədə zəifdir. Xüsusilə toyuqkimilər, ən yüksək səviyyədə törəmiş uçan quşlar arasında olmaları və yerdən uçuşa keçmək üçün lazım olan böyük ürək əzələsinə sahib olmaları səbəbiylə, çox pis (zəif) seçimdir. Bu səbəbdən ovçular tərəfindən sevilirlər; ətləri həm çox, həm də yaxşıdır! Bədənlərinin 35%-i və ya daha çoxu uçmaq üçün lazımi nizam üçün ayrılmışdır. Müqayisə edildikdə bu nisbət Arxeopteriksdə 8% ya da daha az, teropodlarda isə bundan da azdır. Elə isə, tapıntıları nə mənaya gəlir? Heç bir şey!33

Belə bir iddianın bir elm adamına aid olması və bir elm jurnalında dərc olunmuş olması, bəzi insanları bu cür hekayələrin elmi əsası olduğu fikrinə sürükləyə bilir. Halbuki elmi kəşflər, Dialın iddiasının nağıldan fərqli olmadığını açıq şəkildə göstərir. 

Bundan başqa, quşların mənşəyi məsələsində təkamülçülərin açıqlamalı olduğu, yalnız qanadların və uçmağın mənşəyi deyil. Bir quşun mərhələlərlə inkişaf etdiyini qəbul etmək quşlarda bütün kompleks quruluş və sistemlərin, tək istiqamətli ağciyər dizaynının, içi boş sümüklərin, tüklərdəki qarmaq və tükcüklərin, yüngül, amma çevik quruluşunun, quşun istiqanlı metabolizm və bu mükəmməl dizaynı nümayiş etdirən daha bir çox detalın mərhələlərlə inkişaf etdiyini qəbul etmək olacaq ki, bu mümkün deyil. Bundan başqa, bu orqan və sistemlərə nöqsan halları ilə malik olan bir canlının həyatda qalması mümkün deyil.

Bütün bunlardan başqa, texnologiya sahəsindəki irəliləyişlər də uçan canlıların və uçmağın xüsusi olaraq yaradılmış olduğunu göstərir. Heyvan genetikası sahəsində professor olan Konrad Waddington canlıların mənşəyini təsadüflər və kor təbiət mexanizmlərinə əsaslandırmağa çalışmanın ağılsızlığını bu sözlərlə ifadə edir:

Mükəmməl şəkildə adaptasiya olmuş bioloji mexanizmlərin təkamülünün, hər biri kor təsadüflərlə yaranan təsadüfi variasiya səddindən birinin seçiminə bağlı olduğunu fərz etmək, kərpicləri üst-üstə yığaraq ən sonunda özümüz üçün ən xoş evi seçə biləcəyimizi irəli sürməyə bənzəyir.34

Bütün bu nəzəriyyələr o qədər dayaz məntiqə əsaslanır ki, bir canlının uçması üçün nə qədər çox şərtin birlikdə olması lazım olduğu tamamilə istisna edilir. Qolların mərhələ-mərhələ qüsursuz bir qanada çevrilməsi və yüksək manevr qabiliyyətinə imkan verəcək bir dizayn əldə etməsi, şübhəsiz, 99%-i zərərli olan təsadüfi mutasiyalarla təmin olunmayacaq qədər həssas bir tənzimlənmə tələb edir. Belə ki, elmi baxımdan belə bir keçidi dəstəkləyən tək bir tapıntı da yoxdur. Üstəlik, sözügedən canlının, təsadüf əsəri faydalı mutasiyanın başına gəlməsini gözləyərkən, yarı şikəst şəkildə varlığını davam etdirməsi təkamül nəzəriyyəsinin ən əsas mexanizmi olan “təbii seleksiya ilə seçilməyə” görə onsuz da mümkün deyil. Bu mümkünsüzlüyün bir şəkildə öhdəsindən gəldiyini düşünsək belə; dinozavr skeletinin içi boş sümüklərə, ağ ciyərinin tamamilə başqa bir struktura çevrilməsi, uçmaq üçün əlverişli əzələlərin ortaya çıxması, bədənin aerodinamik forma qazanması, hisslərin uçması mümkün edəcəyi şəkildə beyində lazımi dəyişikliklər meydana gəlməli və daha bir çox aşılmaz xüsusiyyətlər birlikdə olmalıdır. Təsadüfi mutasiyaların belə məqsədəuyğun seçimlər etməsi, bu dəyişiklikləri bir plan daxilində bir canlı növü üzrə yığması isə ağıl və məntiqlə uyğun gəlməz. Quşların təsadüflərlə deyil, qüsursuz bir yaradılışla ortaya çıxdıqları aydındır. 

Elmi dəlillərlə gəldiyimiz bu nəticə, Quranda öyrədilən bir həqiqəti ortaya qoyur. Allah canlıları nümunəsiz yaradandır və təbiətdə olan hər növ, Allahın yaratma sənətindəki müxtəlifliyin bir göstəricisidir. Quran ayələrində belə bildirilir:

Göylərdə və yerdə kim varsa, Ona məxsusdur. Hamısı Ona təzim edir. Məxluqatı ilk dəfə yoxdan yaradan, sonra onu bir daha təkrarlayan Odur. Bu da Onun üçün çox asandır. Göylərdə və yerdə olan ən uca sifətlər Ona məxsusdur. O, Qüdrətlidir, Müdrikdir. (Rum surəsi, 26-27)