GİRİŞ

trafınızdakı insanlara “Mərhəmət nədir?” deyə soruşduğunuzda və ya “Mərhəməti mənə təsvir edə bilərsən?” dediyinizdə bir çox fərqli cavab və misalla qarşılaşarsınız. Bəziləri küçədəki ac itləri yedirən, qonşusunun həyatında gördüyü ən mərhəmətli insan olduğunu deyər. Bəziləri mərhəməti, ona xəstə olarkən baxan bir yaxın adamının göstərdiyi diqqət və yaxınlığı nümunə verərək təsvir edər. Bəziləri ölənlərin arxasından ağlayan birinin sanki mərhəmət simvolu kimi insan olduğundan bəhs edər. Ümumiyyətlə, təriflər bu şəkildə bir-birinə bənzəyir. Halbuki, bunların heç biri həqiqi mərhəməti tam mənasıyla ifadə etməz.

Həqiqi mərhəmətin qaynağı Allah sevgisidir. İnsanın Allaha olan sevgisi, Onun yaratdığı varlıqlara qarşı qəlbində bir sevgi hiss etməsinə səbəb olar. Allahı sevən insan, Onun yaratdıqlarına qarşı məhəbbət, şəfqət və mərhəmət hiss edər. Özünü və bütün insanları yaradan Rəbbimizə qarşı hiss etdiyi bu güclü sevgi və bağlılığa görə, Quranda əmr edildiyi şəkildə insanlara qarşı gözəl əxlaqlı davranar. Allahın ona, mərhəmət mövzusunda əmr etdiklərini yerinə yetirər. Bir insanın Quranın bu əmrlərini tamamilə yerinə yetirməsi ilə həqiqi mərhəmət ortaya çıxar. Çünki həqiqi mərhəmətin nə mənaya gəldiyini və mərhəmətli bir insanın nələr etməli olduğunu ən doğru şəkildə təsvir edən qaynaq Qurandır. Quranda insanları həqiqi mərhəmətə yönəldən, bu mövzuda təşviq edən bir çox ayə vardır.

Ancaq Allaha duyulan sevgiylə mərhəmət duyğusu arasında çox böyük bir fərq vardır. Bu fərq, Allaha qarşı hiss edilən duyğunun yalnız saf sevgidən qaynaqlanmasından meydana gəlir. Mərhəmətdə, sevgiylə birlikdə qarşıdakı insanın acizliyinə görə duyulan bir yazığı gəlmə hissi vardır. Allaha duyulan sevginin içində isə, mərhəmət yoxdur. Çünki Allah bütün nöqsanlardan, acizliklərdən və qüsurlardan uzaqdır. İnsanı və hər şeyi yaradan Allaha qarşı hiss etdiyi duyğu, ancaq qəlbdə coşğu, həyəcan, heyranlıq meydana gətirən güclü bir “eşq” hissidir. Bu səbəblə, saf sevgi yalnız Allaha duyular. Mərhəmət isə, Allahın yaratdığı və hər biri “yaradılmış” olmaları səbəbiylə aciz və gücsüz olan varlıqlara qarşı hiss edilər.

Quranda, həqiqi mərhəmətin necə olduğu, mərhəmətli insanın xüsusiyyətləri, mərhəmət hissinin bir insanın əxlaqında necə fərq yaratdığı, mərhəmətli insanların ətrafında yaratdığı təsir müxtəlif nümunələrlə izah edilmişdir. Allah ayələrində, mərhəmət və şəfqətin əskikliyindən qaynaqlanan zalımlığı təfərrüatlı olaraq təsvir etmişdir. Bunun nəticəsində yaxşılar və pislər, zalımlar və şəfqətlilər bir-birlərindən açıq şəkildə görülən fərqlərlə ayırd edilmişlər.

Möminlər quruluş olaraq Quran əxlaqından zövq alacaq və bu əxlaqı yaşadıqlarında hüzur duyacaq şəkildə yaradılmışlar. Bu səbəblə, Quranda bildirilən mərhəmət anlayışını yaşamaqda heç bir çətinlik hiss etməz, əksinə bunu imanlarından qaynaqlanan təbii əxlaq olaraq yaşayarlar.

Allah, “Onlardan bəzi zümrələrə verdiyimiz dünya malına əsla göz dikmə, onlara görə kədərlənmə və möminləri qanadının altına al!” (Hicr surəsi, 88) ayəsiylə möminləri mərhəmət yaşamağa dəvət etmişdir.

Allah möminlərin mərhəmətini, “şəfqət qanadı” olaraq adlandırmışdır, çünki onlar mərhəməti yalnız müəyyən hadisələr qarşısında deyil, həyatın hər anını əhatə edən əxlaq modeli olaraq yaşayarlar. Bu səbəbdən də, onların mərhəmətlərini əks etdirən bir çox əxlaq xüsusiyyəti ortaya çıxar.

Bu kitabda Quran ayələri əsasında, möminlərin Allah sevgisinə əsaslanan mərhəmət anlayışlarının necə olduğunu, Quranın əmrlərinə uyğun bu əxlaqı həyatının hər anında necə yaşadıqlarını və kimlərə qarşı mərhəmət göstərdiklərini görəcəyik.

Bu kitab eyni zamanda bütün insanları Allahın bəyəndiyi əxlaqı və Quranda əmr edilən mərhəməti yaşamağa dəvətdir. Çünki Allah, iman gətirib yaxşı əməllər edən və möminlərə qarşı mərhəmətli olan qullarına Öz qatından, “məğfirət və böyük bir mükafat” (Fəth surəsi, 29) vəd etmişdir.