6. Бөлүм: Негизги Баскычтардын Бири: Өнүү

Taze bir tohumdaki yedek besin, nemli, zengin bir jeldir ve embriyonun etrafında bulunur. Tohum kurudukça kendini uzun süre saklayacak bir şekil almak için sertleşir. Bu sırada besin deposu da sertleşir. Tohum yeniden nemlendiğinde besin maddesi yine sulu bir jele dönüşür, kökü ve gövdeyi kendi besinlerini sağlayacak hale gelene kadar besler. Bu durumu mısırda çok kolay gözlemlemek mümkündür. Tazeyken mısır tohumu yumuşaktır, kuruduğunda ise sertleşir. Tazeyken tatlı olan mısırın içindeki şeker, kuruduğunda nişastaya dönüşür. Yeniden su ile nemlendiğinde nişasta yine şekere dönüşür. Tohum bu kimyasal değişikliği geçirmek için suya ihtiyaç duyar.

Уруктануудан (чаңдашуудан) пайда болгон бир уруктун өсүмдүккө айлануусундагы биринчи этап, мурдакы бөлүмдө каралгандай, анын керектүү жерлерге жетиши болуп саналат. Керектүү жерге жеткен соң өнүү этабы башталат. Бир урук жетилгенде көбүнчө кыймылсыз болот, ошол замат өнбөйт. Себеби урук өнүшү үчүн көптөгөн факторлор талап кылынат. Урук өнүшү үчүн ылайыктуу температура, нымдуулук жана кычкылтек керек. Бул шарттардын баары орундалганда, уйку абалындагы уруктар жанданып башташат. Булардын бирөөсүнүн орундалбашы өнүүнү токтотот.

Урук өнүшү үчүн эң биринчиден суу керек. Себеби жетилген уруктардагы эмбриондордо суу болбойт, зат алмашуу кайрадан активдүү абалга келиши үчүн, б.а. чоңойуу процесси башталышы үчүн клеткаларда нымдуулук болушу керек. Ошондой эле, чоңойууга керектүү ферменттердин активдүүлүгүнүн өсүшү да суудан көз-каранды. Уруктардын нымдалышы менен бул муктаждык камсыздалат. Уруктардын ойгонушу, б.а. зат алмашуунун ишке кириши менен бирге тамыр менен өсүндү да өсүп баштайт жана бул этапта клетканын бөлүнүшү башталат. Бир тараптан белгилүү функциялардын өзгөчө тканьдар тарабынан орундатылышы үчүн клеткалар өзгөчөлөнүп башташат.50

Бул этапта сөзсүз кычкылтек керек болот. Урук кычкылтекти дем алып ичиндеги азыктардан энергия менен жылуулук өндүрүп баштайт. Себеби өнгөн уруктан жаңы өсүмдүктүн бөлүктөрү пайда болушу үчүн энергия керек болот. Ылайыктуу температура болсо ферменттердин максимум ылдамдыкта иштешине шарт түзөт.51

Көрүнүп тургандай, урук чоңойуу үчүн энергияга, б.а. азыкка муктаж болот. Бирок уруктун топурактагы минералдарды тамырлары менен ала турган деңгээлге жеткенге чейин азыктана турган булагы жок. Анда урук чоңойууга керектүү азыкты кайдан табат?

Бул суроонун жообу уруктун түзүлүшүндө жашырылган. Мурдакы бөлүмдөрдө терең каралгандай, уруктануу учурунда урук менен бирге пайда болгон азык кампасы өсүмдүк өсүп, жер бетине чыкканга чейин уруктар тарабынан колдонулат. Уруктар өз азыгын өндүрө ала турган бир өсүмдүккө айланганга чейин өздөрүндөгү ушул камдалган азыкка муктаж болушат.

Уйкудан Ойгонгон Уруктар

y1. Amilaz y2. Endosperm Nişastası (mg/tohum) x. Çimlenme Zamanı a. Nişasta b. Sindirim Enzimleri c. İlk Yapraklar d. Koleoptil	e. Nişastalı Endosperm f. Alevron Tabakası g. Sindirim Enzimleri h. Koleoptil i. Kotiledon j. Kök k. Besin Maddesi l. Kalan Nişasta
A. Tohumun nemlenmesiyle birlikte bazı hormonlar ve sindirim enzimleri salgılanmaya başlar. B. Enzimler endospermde bulunan nişasta ve diğer besinlerin sindirilmesini sağlar. C. Bu aşamadan sonra filiz ve kök gelişmeye başlar. D. Çimlenmenin son aşamasında yedek besin deposu bitmiştir. E. Ortaya çıkan ilk yapraklar fotosentez yapmaya başlar. (Musa Özet, Osman Arpacı, Ali Uslu, Biyoloji 3, Sürat Yayınları, s.46)

Жогоруда айтылган шарттар орундалганда, уруктун ичинде химиялык кээ бир процесстер жүрөт. Урук өнүүдөн мурда уйку абалында болот. Эмбрионду уйку абалында кээ бир өсүмдүк гормондору кармайт. Алардын эң негизгиси – бул абсциз кислотасы. Мындан тышкары, уруктардын кабыгы газ алмашууга бөгөт койо турганчалык жыш жана катуу болгондуктан, эмбриондун иш-аракетине бөгөт болуп, уйку абалында калышына себеп болот. Урук нымдалганда болсо уруктун кабыгы шишип, эмбриондун клеткаларындагы ферменттер ишке кирип, «гиббереллин» аттуу жаңы бир гормонду чыгарып башташат. Бул гормон уйку абалында калууга шарт түзгөн абсциз кислотасынын таасирин жокко чыгарат. Бул кислотанын таасири жоголгон соң тамак сиңирүү ферменттери (альфа-амилаза) ишке киришет. Бул ферменттер азык кампасынын ичиндеги крахмалды бөлүп кантка айландырат. Ал канттар эмбрион клеткалары тарабынан дем алууда колдонулат жана натыйжада клеткалардын бөлүнүшүнө керектүү энергия пайда болот.52

Адамдар бир урукту топуракка таштаганда, көбүнчө бул процесстерди эч билишпейт. Бир канча күндөн соң ал уруктун өнүшүнө жана акырындап бир өсүмдүккө айланышына болсо табигый көрүнүштөй карашат. Бирок жогоруда айтылган процесстер, көрүнүп тургандай, абдан комплекстүү. Алгач эң ыңгайлуу шарттар түзүлөт, андан соң бир катар химиялык процесстер ишке ашып, бир фермент экинчисине таасир берип, урукту өсүмдүккө айландырат. Адамдар бул кемчиликсиз системалар жөнүндө бир аз ой жүгүрткөндө, бул жерде улуу бир жаратуу чеберчилиги бар экенин түшүнүшөт. Себеби мынчалык эриш-аркак, бири болбосо экинчиси иштебеген системалардын сокур кокустуктардын натыйжасында пайда боло албашы анык. Болгондо да, бул комплекстүү система өнүү менен эле чектелбестен, мындан да кереметтүү процесстер менен андан ары уланат.

Керектүү шарттар түзүлүп өнүп чыгуу башталганда, урук топурактан сууну соруп, эмбрион клеткалары бөлүнүп баштайт, андан соң уруктун кабыгы жарылат. Өнүү процессинде уруктан эң алгач өсүмдүктүн тамырчалары чыгат. Өсүмдүктөрдөгү тамыр системасынын биринчи этабы болгон бул тамырчалар тынымсыз өсүп, топуракта төмөн көздөй узарышат. Тамырлар чоңойгон сайын топуракта кысылып, күчтүү бир сүрүлүүгө дуушар болушат, бирок мындан эч зыян көрүшпөйт. Себеби жаңы пайда болгон өсүмдүктүн тамырларынын учундагы клеткалар дайыма активдүү болушат. Жана эң учтагы клеткалар топурактын катуу бөлүктөрүнүн ичинде бараткан тамырды коргошот. Бул коргоочу катмардын (калиптра) артындагы клеткалар болсо өтө ылдам бөлүнүү (митоз бөлүнүү) касиетине ээ жана тамырды бир күндө болжол менен 11 сантиметрге чейин өстүрүшөт. Тамырчалар өрчүп бутактаган сайын, топурактан керектүү азыкты соро турган беттик аянты өсөт жана өсүмдүктүн топуракка бекем карманышына да шарт түзөт. Ошондой эле, тамырчаларда пайда болгон соргуч түкчөлөр да өсүмдүктүн топурактан керектүү заттарды соруп алуу жөндөмдүүлүгүнүн жогорулашында чоң роль ойношот.53

1. Hücrelerin Büyümesi 2. Emici Tüy 3. Olgun Kök 4. Kaliptra 5. Çekirdek 6. Epidermis	7. Parenkima 8. Floem 9. Endodermis 10. Perisiki 11. Apikal Meristem 12. Koleoptil
Bitkilerin kökleri yerçekiminin etkisiyle, toprağın alt tabakalarına doğru hızlı bir büyüme gösterirler. Kök uçları çok hızlı bölünme yeteneğine sahip bir büyüme bölgesinden (meristem doku) oluşur. Bu doku, parenkima hücrelerinden oluşan bir tabaka (kaliptra) tarafından korunur. Buradaki hücreler "müsilaj" adı verilen bir madde üretirler. Bu madde, köklerin toprak içinde hareketini kolaylaştırırken aynı zamanda topraktan bazı maddelerin (iyonlar) emilimini hızlandırır. Köklerdeki meristem doku bölündükçe oluşan yeni hücreler, köklerin uzamasını sağlarlar. Bunun yanı sıra olgunlaşarak farklılaşan bu hücreler bulundukları konuma göre taşıma, depolama veya epidermis hücresi olarak görev alırlar. (Biyoloji 3, sf.48 şekil 2.7)

Тамырчалардын артынан бутак жана жалбырактарды чыгара турган бүчүрлөр өсүп чыгат. Урук топурактын үстүн, жарыкты көздөй багыт алып, тынымсыз күчтөнөт. Жер бетине чыккан өсүндүнүн биринчи чыныгы жалбырактары ачылганда болсо өсүмдүк фотосинтез аркылуу өз азыгын өндүрүп баштайт.

Бул жерге чейин айтылгандар негизи бүт адамдар абдан жакшы билген жана көп жолу байкаган нерселер. Уруктардын топуракты жарып ичинен чыгышы бүт адамдар үчүн абдан көнүмүш бир көрүнүш. Бирок урук чоңойуп жатканда негизи кереметтүү бир кубулуш болот. Салмагы бир канча грамм гана болгон бир урук үстүндөгү канчалаган килограммдык топуракты тешип, жогору чыгып жатканда эч кыйналбайт. Уруктун бир гана максаты бар: жер бетине чыгып күн нуруна жетүү. Өнүп баштаган өсүмдүктөр ипичке тулку бойлору менен бош бир жерде өсүп жаткандай жана үстүндө ошончо салмак болбогондой, эч кыйынчылыксыз акырындап күн нурун көздөй жол тартышат.

Топурактын астындагы уруктун жер бетине чыгуу жолу ар кандай ыкмалар менен тосулуп, күн нуруна жетишине жолтоо болуу үчүн эксперименттер жасалган. Эксперименттерден алынган жыйынтыктар абдан таң калтырган. Урук алдынан чыккан ар кандай тоскоолдуктун айланасынан айланып өтө турганчалык узун өсүндүлөрдү чыгаруу аркылуу же өскөн жеринде басым пайда кылуу аркылуу аягында баары бир күн нуруна жете алган. Уруктардын өсүү процессинин ылдамдатылган видеосунан өсүндүнүн чечкиндүүлүгүн жана багытынан жаңылбай күндү көздөй кыймылдаарын эң даана көрө алабыз.

Өсүп баштаган уруктардын максаты күн нуруна жетүү болгондуктан, өсүндүлөр дайыма жер бетин көздөй жол тартышат. Бирок өнгөн бир урук эки тарапты көздөй чоңойот. Өсүндү жогору көздөй, б.а. жердин тартылуу күчүнө терс багытта өсөт. Тамырлар болсо жердин тартылуу күчүн көздөй өсүп, топуракка терең сүңгүйт.

Бир өсүмдүктүн эки органынын бири-бирине толук карама-каршы багытта өсүшү, албетте, таң калыштуу. Тамырлар да, өсүндүлөр да кантип кайсы багытта өсөөрүн билишет?

Өсүмдүктөрдүн чоңойушунда күн нуру менен жердин тартылуу күчү багыт болуп берет. Уруктан чыккан биринчи тамыр менен өсүндү бул эки сигналга карата абдан сезгич системалар менен жабдылган. Жаңы өнгөн өсүмдүктүн тамырларында жердин тартылуу күчүнүн сигналдарын сезүүчү клеткалар болот. Жогору көздөй өскөн тулку бойдо болсо күн нурун сезүүчү клеткалар болот. Мына ушул клеткалардын күн нуру менен жердин тартылуу күчүнө карата сезгичтиги өсүмдүктүн бөлүктөрүн туура тарапка багыттайт. Бул эки сигнал тамырлар менен өсүндүнүн өсүү багыты эгер тик эмес, башка бир багытты көздөй бараткан болсо, багытын түздөшүнө да шарт түзөт.54

Bitkiler büyüme süreçlerinde, geliştikleri yerde büyük bir baskı yaratabilirler. Mesela yeni yapılmış bir yolda yarıkların içinde yetişen bazı fideler yarıkların daha da genişlemesine yol açabilirler. Kısacası tohumlar gün ışığına çıkarken engel tanımazlar.

Өнүп баштаган уруктун дагы бир көңүл бурган тарабы бар. Белгилүү болгондой, топурактын чиритүүчү, бузуучу касиети бар. Бирок топурактын ичиндеги урук менен миллиметрдин жарымындай болгон ипичке тамырлар эч качан мындан жабыр тартышпайт. Тескерисинче, топуракты колдонуп, тынымсыз өсүп чоңойушат.

Бул жерге чейинки маалыматтарга кайрадан көз жүгүртсөк, бул жерде канчалык улуу керемет турганын байкайбыз. Урукту түзгөн клеткалар күтүүсүздөн бири-биринен өзгөчөлөнүп, өсүмдүктүн ар башка бөлүктөрүн пайда кылышат. Болгондо да, бир бөлүгү (тамыры) бир тарапты, экинчи бөлүгү (тулку бойу) болсо экинчи тарапты көздөй өсүп жөнөйт.

Келиңиз, тамырдын жердин тартылуу күчүнө карап топуракка терең сүңгүшүн, тулку бойдун болсо жер бетин көздөй өсүшүн дагы тереңирээк ойлонуп көрөлү. Сыртынан караганда абдан алсыздай көрүнгөн бул түзүлүштөрдүн эки багытты көздөй топуракты жарып өсүшү көптөгөн суроолорду туудурат. Эң биринчиден, бул жерде өтө маанилүү бир чечим алуу учуру бар. Бул чечим алуу учурун, б.а. клеткалардын өзгөчөлөнүп баштоо учурун аныктаган, аларга өсө турган багытын көрсөткөн ким же эмне? Ар бир клетка кайсы бөлүктөн орун алаарын кайдан билет? Эмне себептен эч башаламандык чыкпайт, мисалы тамыр клеткалары топурактын ичин көздөй гана өсүп, жер бетине чыгууга аракет кылышпайт?

Bitkilerin filizlenmesi sırasında kökler yerçekimine uygun olarak toprağın derinliklerine doğru ilerlerken, filiz de toprağın üstüne güneş ışığına doğru ulaşmak için hareket eder.

Ушуга окшогон бүт суроолордун негизи бир гана жообу бар. Бул чечимди алып турмушка ашырган, башаламандык чыкпашы үчүн керектүү системаларды белгилеген жана өсүмдүктө буларды пайда кылган, албетте, өсүмдүктүн өзү эмес. Өсүмдүктү түзгөн клеткалар да буларды жасай алышпайт. Бир клеткада болжолдоо жана чечим алуу жөндөмү, аң-сезим, жарыкты же жердин тартылуу күчүн айырмалай ала турган бир акыл же мээ болушу мүмкүн эмес. Башка бир жандыктын кийлигишүүсү менен да бул системалар пайда боло албайт. Мисалы, бир адамга (өсүмдүктөр темасында дүйнөнүн эң билимдүү адиси болсо да) жердин тартылуу күчүн сезе турган бир өсүмдүк клеткасын жаса десеңиз, бул анын колунан келбейт.

Булардын баары бизге өсүмдүктөрдүн улуу илимдүү бир күч-кудурет тарабынан жаратылганын жана башкарылып тураарын көрсөтөт. Башкача айтканда, бул чечимди клеткаларга алдырткан, аларга аткарган кызматына жараша кайсы багытта өсүшү керек экенин көрсөткөн жана алардагы бүт системаларды жараткан улуу акылдуу бир Зат бар. Теңдеши жок бул чексиз акылдын ээси – бүт ааламдардын Рабби Аллах. Аллах кургак жыгачка окшогон уруктардан кереметтүү процесстер менен ар түркүн өсүмдүктөрдү жаратып, ал өсүмдүктөр аркылуу жер жүзүндө жашоо берүүдө:

Биз асмандан белгилүү өлчөмдө суу түшүрдүк жана аны жер жүзүндө жайгаштырдык; албетте, Биз аны (соолутуп) жок кылууга кудуреттүүбүз. Ошентип, аны менен силерге курмалардан, жүзүмдөрдөн бакчалар-бактар өстүрдүк, ичинде көптөгөн жемиштер бар; силер алардан жейсиңер. (Мүминун Сүрөсү, 18-19)

Filizlenme sırasında hücreler hızlı ve şiddetli bir şekilde bölünmeye başlar. Büyüme suyun emilmesini hızlandırır ve artırır. Filizlenme sırasında ortaya çıkan enerji çok kuvvetlidir, o kadar ki normal hava basıncının tam tersine olacak şekilde ve yaklaşık 100 katına eşit bir kuvvet uygulayarak ortaya çıkar. Bu sayede genç filizler kayaları yarabilecek, betondan evleri çatlatabilecek kuvvette olurlar. (Grains de Vie, s.82 )

Resimlerde sümbül çiçeğinin filizlenme aşamaları görülmektedir. Bu bölümde sayılmış olan tüm işlemler, filizlenen bitkilerin tümünde eksiksiz olarak gerçekleşir. Bütün hormonlar ve enzim- ler eksiksiz olarak salgılanır. Aksi durumda filizlenme gerçekleşmez. Bu, dünyadaki bütün bitkiler için geçerlidir. Bu durumda filizlenme işleminin tesadüfen gerçekleştiğini iddia etmek mümkün değildir. Filizlenmenin her aşaması Allah'ın bilgisi ve kontrolü altında gerçekleşir.

Өсүндүлөрдүн чечкиндүүлүгү

Resimlerde meşe palamudunun büyümesindeki çeşitli aşamalar görülmektedir. Sol üstteki tohumlar toprağa ulaştıktan bir süre sonra filizlenmeye başlar. Soldaki küçük resimde görülen filizler zaman içinde, sağ sayfada görülen dev boyutlardaki meşe ağaçlarına dönüşür.

Урук жарылып ичинен өсүндү чыгышы үчүн абдан чоң күч керек болот. Бул күчтүн чоңдугун өсүндүлөрдүн асфальт жолдун четтерин жарып чыкканын эстегенде жакшыраак түшүнөбүз.

Бул күчтүн булагы – өсүмдүктү түзгөн клеткалардын ичиндеги гидравликалык басым. Өсүмдүк чоңойушу үчүн сөзсүз керек болгон бул басым клетканын капталын ийип, кеңейте алат. Эгер мындай касиети болбогондо, өсүмдүктөрдүн клеткалары чоңойо алмак эмес, б.а. урук өнө алмак эмес.55

Зор бир күч менен жер бетине чыгууга аракет кылган өсүндү, жогоруда да айтылгандай, дайыма эле ыңгайлуу шарттарга туш боло бербеши мүмкүн. Күндүн нурун тосо турган бир нерсенин астында калган өсүмдүктүн фотосинтез жасашы кыйындайт. Бул болсо өсүмдүктүн чоңойо албашына себеп болот. Ошондуктан топурактын астынан чыккан өсүндүлөрдүн баары жер бетине чыгаар замат өсүү багытын күн нурун көздөй өзгөртөт. Бул фототропизм деп аталат. Фототропизм – өсүмдүктөрдөгү күн нуруна карата багыт белгилөө системасынын бир көрсөткүчү.56

Үйүңүздөгү өсүмдүктөрдү (гүлдөрдү) караңгыраак же күндүн нуру түз тийбеген бир жерге койсоңуз, белгилүү убакыттан кийин күн нуру келген тарапты көздөй бурулганын көрөсүз. Ал үчүн кээде жалбырактарын чоңойтконуна жана жалбырактарынын багытын өзгөрткөнүнө, ал тургай, ийилип бүгүлгөнүнө күбө болосуз. Бир өсүндүнүн топурактан чыгаар замат же караңгы бир жерге коюлаар замат күндүн нуру келген тарапты аныктай алышы жана пландуу түрдө ошол багытты көздөй бурулушу таң калаарлык көрүнүш. Өсүмдүктөр күн нуруна жана жердин тартылуу күчүнө таянган катасыз багыт аныктоо жөндөмү себептүү бул ийгиликке эч кыйынчылыксыз жете алышат. Жаныбарлар менен адамдарга салыштырмалуу өсүмдүктөр күндүн нурун сезүүдө үстөмдүккө ээ. Себеби жаныбарлар менен адамдар көздөрү менен гана күндүн нурун биле алышат. Өсүмдүктөрдөгү багыт аныктоо системалары болсо абдан күчтүү. Ошондуктан эч качан багытынан жаңылышпайт.

Өнүү кичинекей бир нерседен узундугу бир канча метрге жана салмагы бир канча тоннага жеткен бир өсүмдүктүн пайда болушунун биринчи этабы болуп саналат. Акырындап чоңойгон өсүмдүктүн тамырлары жердин түбүн, бутактары жогору көздөй узарып баратканда, ичиндеги системалар да (азык ташуу системалары, уруктандыруучу системалар, өсүмдүктүн узарышын, жоонойушун жана булардын токтотулушун башкаруучу гормондор) баары чогуу пайда болот жана эч биринин пайда болушунда бир катачылык же кечигүү болбойт. Өсүмдүккө керектүү нерселердин баары бирдей өрчүйт. Бул абдан маанилүү. Мисалы, бир тараптан гүлдүн уруктануу (чаңдашуу) механизми өрчүп жатканда, экинчи тараптан транспорт түтүктөрү (азык жана суу ташуучу түтүктөр) пайда болот. Антпесе, мисалы гүл уруктануу механизми өрчүбөгөн бир өсүмдүктө суу жана азыктарды ташуучу флоэма же түтүктөрдүн болушунун эч бир мааниси болбойт. Анда тамырлардын пайда болушунун да эч мааниси болбойт. Себеби мындай өсүмдүк урпагын уланта албагандыктан, кошумча механизмдер эч бир ишке жарабайт.

Бирок өсүмдүктөрдүн өрчүшүндө мындай кемчиликтер болбойт. Бүт баары өз ордунда жана өз убактысында өрчүйт.

Бул жерге чейин айтылгандардан көрүнүп тургандай, өсүмдүктөрдөгү бири-бири менен тыгыз байланыштагы жана бири-бирине толук шайкеш келген бул кемчиликсиз системаларда эч качан кокустан пайда болбой турган бир план бар. Эволюционист илимпоздор айткан «акырындап этап этап менен пайда болуу, б.а. эволюция» көз-карашы башка организмдер сыяктуу, өсүмдүктөрдө да эч мүмкүн эмес.

Бул китепте каралган уруктагы кемчиликсиз түзүлүштөр бүт нерсени эң майда-чүйдөсүнө чейин билген жана пайда кылган бир Жаратуучунун бар экенин далилдейт. Өсүмдүктөрдүн жашоосунун эң биринчи этабы, б.а. уруктун пайда болушу дагы бизге улуу кудуреттүү Аллахтын теңдешсиз жаратуусун апачык көрсөтүүгө жетиштүү.

O Allah ki, yaratandır, (en güzel bir biçimde) kusursuzca var edendir, 'şekil ve suret' verendir. En güzel isimler O'nundur. Göklerde ve yerde olanların tümü O'nu tesbih etmektedir. O, Aziz, Hakimdir. (Haşr Suresi, 24)

Ayçiçekleri bitkilerin güneş ışığına yönelmesine en güzel örneklerdendir. Yukarıda güneşin hareketine göre bir ayçiçeğinin gün içindeki dönüşü resmedilmiştir.

Tohumun kabuğunu yararak çıkan filiz aslında son derece zor bir işi başarmaktadır. Kirazın ya da fındığın kabuğunu düşünün. Sert bir cisimle vurarak kırabildiğiniz bu sağlam maddeleri küçük yumuşak bir çıkıntı olan filiz kolaylıkla delip geçebilmektedir. Bu işlemi kolaylaştıran, tohumun su almasıyla birlikte kabuğunun yumuşaması ve kabuğun içindeki iç basıncın yükselmesi gibi etkenlerdir. Filizleri bu özellikleri ile birlikte yaratan Allah'tır.

Yukarıda görülen çam kozalaklarınının içinde korunmakta olan tohumlar toprağa ulaştıktan sonra bir plan dahilinde gerçekleşen işlemlerle filizlenmeye başlar. Bu küçük tohumlardan bir süre sonra görkemli çam ağaçları oluşacaktır.

Kozalak Dönem: Senozoik zaman, Paleojen dönemi Yaş: 65 - 23 milyon yıl Kozalakların yapısını inceleyen bilim adamları, kozalaklardaki üreme yapısının kompleksliği karşısında hayrete düşmüşlerdir. Kozalaklar, rüzgarla polenleşme sistemini kullanır, dolayısıyla aerodinamik kuvvetlerden faydalanırlar. Yapılan araştırmalar bu canlıların, rüzgarın doğrusal hareketlerini üç şekilde değiştirebildiklerini ortaya koymuştur. Kuşkusuz aklı ve şuuru olmayan bu ağaç parçasının, rüzgarın hareketlerini kullanmak gibi akıl gerektiren bir işlemi gerçekleştiriyor olması evrimcilerin iddia ettiği gibi tesadüflerle açıklanamaz. Tesadüfler, bir bitkiye rüzgarı nasıl kullanacağını öğretmekten aciz oldukları gibi, böyle kompleks bir sistemin tek bir parçasını bile meydana getirme gücüne sahip değildirler. Kozalaklardaki bu mükemmel yapı, üstün güç ve akıl sahibi Rabbimiz'in eseridir.

Resimlerde çeşitli bitkilerin filiz hallerinden örnekler görülmektedir. Bu cılız filizler gün geçtikçe büyüyerek dev ağaçları oluşturacaktır. Bu inanılması güç değişim tohumlara Allah tarafından yerleştirilmiş olan bilgi sayesinde gerçekleşmektedir.

Allah... O'ndan başka İlah yoktur. Diridir, kaimdir. O'nu uyuklama ve uyku tutmaz. Göklerde ve yerde ne varsa hepsi O'nundur. İzni olmaksızın O'nun Katında şefaatte bulunacak kimdir? O, önlerindekini ve arkalarındakini bilir. (Onlar ise) Dilediği kadarının dışında, O'nun ilminden hiçbirşeyi kavrayıp-kuşatamazlar. O'nun kürsüsü, bütün gökleri ve yeri kaplayıp-kuşatmıştır. Onların korunması O'na güç gelmez. O, pek Yücedir, pek büyüktür. (Bakara Suresi, 255) Toprağı yararak çıkan bu küçük filizlerin yanda görülen ağaçlara dönüşmesinde aklını kullanabilen insanlar için pek çok ibret vardır. Düşünen her insan Allah'ın ihtişamlı sanatını baktığı her yerde görebilir.