“Hay bawataan o Adam! Tiyoronan Ami sekano sa ditaren ka aden niyo kasapengi so manga kayaan niyo, ago iphakataid a panonoloten, ogaid na so ditaren a kapaginontolan, - na giyanan i lebi! Giyanan na isa ko manga tanda o Allah, ka o ba siran makatadem.”
(Surat al-A’raf: 7:26)
Sii ko madakel a manga ayat o Allah sa Qur’an na madakel a manga ibarat a khabatiyaon ko paparangayan ago dadabiyatan o manga titho a manga miyamaratiyaya a ikakaalek iran so Allah. Sa giyaya a manga ibarat na iksaminen tano so onayan a dadabiyatan a mapapadalem ko manga maaleken ko Allah.
Na pangongonotan iran ko sogoan sa ayat a:
“… Na di niyo siran khaleken ka aya niyo kaleken na Saken! – Ka aden Aken matarotop so Limo Aken rekano ago aden kano matoro.” (Surat al-Baqara: 2:150)
So titho a manga miyamaratiyaya na da a ikhalek iran a tao o di na sagorompong inonta na so bo so Allah. Katawan iran a so kapakalaba ago kalapis, so mapiya ago so marata na sii bo ko Allah, ago so langon a mapenggolawla a khabaak iran na palaya kabaya o Allah ago tiyakdir o Allah sii ko manga okoran iran.
Giyaya a sipat na mararayag ko manga nabi a sii ko kiphanolonen iran ko agama o Allah na kalilid a giyaya den a manga maginged a somiyopakon ogaid na da kiran den maparo o ba siran panilay-silay ko antap iran sa maito bo. Inaloy o Allah a giyaya a sipat iran ko ayat a:
“Siranoto a ipezampay iran so Sogoan (Risalah) o Allah ago ipekhalek iran Sekaniyan, ago da a ipekhalek iran inonta so Allah. Ago so Allah na tarotop a Pangingitong.” (Surat al-Ahzab: 33:39)
So tao a aden a paratiyaya niyan ko Allah na phangiringan iran ago pezongkaden iran so manga ibarat a giyaya a manga nabi.
So titho a miyamaratiyaya na iphaginentao niyan so kawyag-yag iyan sii ko katawi niyan a so Allah i phapangokom ko langon-taman; a Sekaniyan bo i kirek ko gaas ago bager, na ago aya kaphakamowayan o langon-taman na sii ko kabaya Iyan. Sabap saya na makekenal o titho a miyamaratiyaya a so kasoa-soata ko matag baden a datar iyan a kaaden, a aya kamaatani niyan na daon so gaas ago bager, na da den a kipantag iyan ago da den a gona niyan. So kikhaaleken ko Allah ago so kapangilobaa ko kasoa-soata Rekaniyan sii sa donya na phakalinding ko tao poon ko malipedes a siksa sa Mawri-Alongan:
“Ba so tao a kideg iyan so Ikasosoat o Allah na lagid o tao a miyagamit iyan so rarangit o Allah rekaniyan ago aya darpa iyan na so Naraka? Ago titho a miyakarata-rata a khabolosan!” (Surat al-‘Imran: 3:162)
So oras na phakatalingoma a amay ka so mala ago maito a manga galebek na khapayag ago amay ka so manga anggawta o tao na phezasaksi rekaniyan. So titho a miyamaratiyaya na iphaginentao niyan so kawyag-yag iyan pantag bo sa giyaya a kabenaran na ago di niyan den ai iphagalang-alang sii ko apiya antonaa a betad.
So sipat o Nabi Yusuf (as) na isa a miyakapiya-piya a ibarat. Miyalinding o Nabi Yusuf (as) so daradat iyan poon ko kabaya rekaniyan o isa a makagagaas a bai a mala a babaya iyan rekaniyan. Apiya antonaa den i kaphangitai ago kaphangantangi ron o bai na miyatomo iyan a ba sekaniyan baden makalaboso a di sa malepas iyan so manga tamana o Allah. Piyakitokawan reketano o Allah so kapakalelebi o dadabiyatan o Nabi Yusuf (as) sa Qur’an:
“Pitharo (o karoma o Al-‘Aziz): ‘Giyaya man sekanian i piyanenditan akong kaon. Sabenar a piyangabayaan aken sekaniyan ogaid na da iyog. o di niyan penggolawlaa so sogoan akenon, na sabenar a khakalaboso ago, ago khaped ko siranoto a miyamakaito.’ Pitharo (o Yusuf): ‘Kadenan ko! So kalaboso na mas tomoon aken a di so ipendolon iran raken. Na o di akong Ka phakalidasen ko antangan iran raken, na khatomo aken siran ago khabaloy ako a ped ko da a kenal iyan.’” (Surah Yusuf: 12:32-33)
So tao a mangongoripen ko Allah na di niyan phakalebiin so manga pangangailangan iyan ago so manga kabaya iyan sii ko kabaya rekaniyan o Kadenan iyan. Katawan iyan a o penggolawlaa niyan oto a oriyan o katotokawi niyan ko benar, na khaparoli niyan so siksa o Allah sii sa donya ago sii sa Mawri-Alongan. Asar a di rekaniyan mada so kikaaleken sa giyoto a marata a khaolawla, na di rekaniyan den khailay so manga paparangayan a kikapet rekaniyan a giyaya a manga ayat:
“Kena, ka aya kideg o minggagalebek sa ribat na so manga kabaya iran sa da katao ron. Antawaa i phakatoro ko sekaniyan a diyadag o Allah? Ago da a phakatabang kiran.” (Surat ar-Rum: 30:29)
“Miyailay ka sekaniyan a biyaloy niyan so manga kabaya a ginawa niyan a tohan iyan? Ago so Allah na katawan Iyan (sekaniyan a lagid oto), na diyadag Iyan sekaniyan, ago tiyongkopan Iyan so kaneg iyan ago so poso iyan, ago pinilesan Iyan so kailay niyan? Na antawaa i makatoro rekaniyan oriyan o Allah? Na ba kano di phananadem?” (Surat al-Jathiyya: 45:23)
So tao a ipekhalek iyan so Allah na pepharangayin iyan so manga-pipiya a dadabiyatan a lagid o kala i tindeg, kasasarigan, kapaginontolan, katharo sa benar ago katititho i niat. So Qur’an na mala a kiyaaloya niyan ko manga titho a miyamaratiyaya a khangararayagon so manga lebi a manga dadabiyatan. Manga ladiyawan siran a patot a phanamaran somowa o langon a manga miyamaratiyaya. Ogaid na, so manga tao a mapapapason so kalek ko Allah, na di iran den khailay so titho a kalebian a giyaya a manga paparangayan sabap sa giyai den i kiyatago iran ko betad a sopaka o kapaparo o ginawa iran na khigaled siran ko kababaw ago kada a pangkatan o manga napso o manga ginawa iran, a di sa ba iran panamari a mibatog ko maporo a pangkatan sabap ko kalebian o manga dadabiyatan a inaloy sa Qur’an. Di iran khapesinagadan so kapakagedam sa sambida a kalek ko di kakhasoata ko Allah, o di na so kapanomarya o Allah, o di na so kapakasoled sa Naraka sa masiksa siran sabap ko manga-rarata a olawla iran, a ba makasabap kiran sa kapakaphaparangayan iran sa mapiya.
Siranoto a makakekenal ko Allah na tanto a maaleken ago manananggila ko manga galebek a ikhararangit o Allah, melagid o aden a phakailay kiran o di na da, sabap sa katawan iran a langon a marata a penggolawlaen iran na khatokawan o Allah, apiya aya kiyanggalebekaon na isosolen o di na ipapayag. So Allah na katawan Iyan so mipapayag ago so misosolen, ago apiya so pinakasikrito ko manga sikrito, na phamakarayag ago phamagitongen. Siranoto a tanto a maalek ko kakekenala niyan ko Allah na katawan iran a tepengan siran o Allah sii ko manga betad a khatakeson so manga niat iran ago so manga kasanggila iran. Sii ko isa ko manga ayat Iyan na piyandoan Iyan so manga titho a miyamaratiyaya:
“Awai niyo so dosa, so mapayag ago so masolen. Mataan, a siranoto a minggolawla sa dosa na badalan sa patot ko miyanggalebek iran a dosa.” (Surat al-An’Am: 6:120)
So manga titho a miyamaratiyaya a tanto a maalek ko kakekenala iran ko Allah na titho iran a ikakaip so makapantag ko kapesembaga kiran o Allah. Igira a aden a di mapiya a minitalemba kiran o di na igira a miyagedam iran a mabibinasa so galebek iran, o di na igira a makasisinagad siran sa awid a akal, na magaan-sa-magaan a kaphagiksamina iran sa manga ginawa iran o ba aden a miyanggalebek iran a da kiran kasoaten o Allah. Sii ko manga dowaa iran na pethatawbat siran ago phamamangni sa rila Rekaniyan. So kapakazasaog o kapanamari iran ko kakowaa iran ko soasoat o Allah ago so kalek a pekhagedam iran ko kapipikira iran a di iran masoat so Allah, na pembaloy kiran aya a masalebi a ongangen.
Makapantag saya, na so olawla o Nabi Dawud (as) na isa a mala a ibarat iyan. Sii ko isa a totholan rekaniyan sa Qur’an na miyarayag rekaniyan so tanto a mala a mamala niyan ko Allah:
“Ba reka minirampay so totholan o manga marirido? Gowani ko kalakaten iran so keleb o Mihrab (darpa a pezambayangan o Nabi Dawud). Gowani ko somiyoled siran ko Dawud, a kiyalekan kiran. Pitharo iran: ‘Di ka khalek. Dowa kami a marirido, isa rekami na miyalalim iyan so isa, na kokoma kaming ka sa ontol, ago di ka pesosoramig, ago gonanawa kaming ka ko Ontol a Lalan. Mataan a giyaya a pagari ko na aden a siyawpolo-ago-siyaw a bili-bili niyan ago aden a isa a bili-bili aken, na pitharo iyan a: “Pakitagikoren ka raken oto” na kiyadaoban ako niyan sa katharo.’ Pitharo (o Dawud): “Miyalalim ka niyan ko kiyapangnia niyan reka ko bili-bili ka a minioman ko bili-bili niyan. Mataan a madakel a mamagogopa a pelalimen o sabaad so sabaad – inonta so siranoto a miyamaratiyaya ago minggagalebek sa manga-pipiya a galebek, na ago kainotan siran.” Ago miyaantang o Dawud a tipengan Ami sekaniyan ago miyamangni sa rila ko Kadenan iyan, ago mitharepa a somosodod, ago miyananangoran (ko Allah) a thatawbat.” Na inirila Ami ron oto, ago mataan a miyambagian iyan so lebi a kapakarani Rekami, ago mapiya a darpa a khandodan.” (Surah Sad: 38:21-25)
Apiya pen so inikokom o Nabi Dawud (as) na mataan a a maontol ago da a baon roo angan-angan, na pithaden-tademan iyan so Allah a maalek o ba niyan da masoat so Allah sa taros a miyamangni ron sa rila. Maregen a ba iringi so madalem a kalek a lagid aya, a titho a soti ago ikhlas. Giyaya a maaleken a kapakakenal na sii bo ko siranoto a ipethakes iran ko Allah so patot a takes Iyan, a ipekhalek iran o ba kiran mapokas so ikasosoat Iyan sabap ko kala iran i babaya ago mamala Rekaniyan.
Amay ka pagilayn tano so manga dadabiyatan o manga nabi ago so manga miyamaratiyaya, na khailay tano a palaya siran manga oripen a titho a maaleken ago mamamala ko Allah ago titho a manananggila ko kasiksaan Iyan. Ogaid na misasarta sa giyaya a mamala so madalem a babaya ago so kapakimbolayoka. So tatap ago thatangked a podi ago tasbik iran ko Allah na mala a toos ko tarotop a babaya iran ago ranon iran Rakaniyan.
