“… Mataan! Aya pinakalebi a seselaan rekano sii ko pangilaylayin o Allah na so pinakalebi a maontol. Mataan! So Allah na Matao, a Makaip.” (Surat al-Hujurat: 49:13)
Aya mataan na so daradat o tao sii ko Allah na sii bo matitimo ko kala iyan i kenal Rekaniyan, sii ko kala iyan i kanggagalebekan sa manga-pipiya a amal, sii ko kinggolalanen iyan ko manga sogoan sa Qur’an, sii ko kapiya niyan i dadabiyatan ago sii ko kathomangked o paratiyaya niyan. Opama ka daon so maaleken a kenal Rekaniyan na di khakowa o tao giyaya a manga sipat ago dadabiyatan. Giyoto i sabap a so kala a kalek ko Allah a matatago ko poso o tao na aya mala a toos ko kaporo iyan i daradat ko Allah.
“Hay, Sekano a miyamaratiyaya! o kaleken iyo so Allah, na senggayan kano Niyan sa Furqan (pasodan ko kapakasesenggayaa ko ontol ago ribat), ago lalasen Iyan rekano so manga dosa niyo, ago perilaan kano Niyan; ago so Allah i kirek ko Limo a lebi a mala. (Surat al-Anfal: 8:29)
So gaas ko kapakasenggayaa ko ontol ago ribat ago so kaphakala o sabot saya na mataan a aya pinakamala ago pinakalebi i arga a manga limo a pamemegayan ko siranoto a titho a miyaratiyaya sii sa donya.
Opama ka so tao na kiyabegan sa katao ko kapakasenggayaa ko benar sii ko ribat, na so oman i katharo iyan, oman i gowa-gowai niyan, oman i pamikiran iyan ago oman i sembag iyan na masagogod ago maontol. Sabap sa so tao a ipekhalek iyan so Allah na magaan a kakhakilalaa niyan ko benar ko ribat, na aya penggolawlaen niyan na so lebi a pekhababayaan o Allah sii ko langon a penggagalebeken iyan. Mapopokas rekaniyan so kada geda-geda, kada tangked, kapag-alang-alang, kawan, o di na karirimbot a pamikiran. Aya sopaka aya na so siranoto a da khabegi sa gaas ko kapakasesenggaya na okoran iran so kabinasaan, sii sa donya ago sii sa Mawri-Alongan.
“Hay, sekano a miyamaratiyaya! Kaleken iyo so Allah, ago paratiyayaa niyo so Sogo Iyan. Ka began kano Niyan sa takep ko Limo Iyan, ago senggayan kano Niyan sa sindaw a khilalakaw niyo (sa matitho), ago perilaan kano Niyan. So Allah na Paririla, a Makalimoon.” (Surat al-Hadid: 57:28)
Sii sa Qur’an na inidiyandi o Allah ko langon a manga oripen Iyan a maaleken Rekaniyan ago manananggila a so kawyag-oyag iran na babarakaten, melagid so makadonya ago so makarahas. Sabap sa pitharo reketano o Allah sii ko ayat sa Qur’an:
"… Miyasoat kiran so Allah ago miyasoat siran Rekaniyan.” (Surat al-Ma'ida: 5:119)
Para sii ko titho a miyamaratiyaya, na so kaphagepeda rekaniyan o Allah sii ko limo Iyan na aya mataan na dion phakatimbang so langon-taman sa donya.
Di tano phakalipatan a sii ko kaphagenentao tano sa donya, na so Allah na khapakay a began tano Niyan sa kasosonor, kariwasa, baraka, kasosoat ago kapaparo. Ogaid na sii sa Mawri-Alongan, na so siranoto a maaleken ko Allah na aya phakaparoli ko da takes iyan a limo ago pitake-takep a kabarakat, a so sii sa donya na dion den kilagid.
“Na batiyaang ka kiran so titho a totholan ko dowa a wata o Adam; gowani ko khorban siran (para ko Allah), na tiyarima so poon ko isa kiran na da tarimaa so poon ko ped iyan. Na pitharo o mori ko mona: ‘Bonoon ko seka den.’ Pitharo o mona: ‘Mataan a aya bo tharimaen o Allah na so poon ko maginontolan (a maaleken ko Allah). (Surat al-Ma’ida: 5:27)
Saya, na pitharo o isa ko manga wata o Nabi Adam (as) a aya bo a petharimaen o Allah a amal na so makapopoon ko tao a maaleken ko Allah. So siranoto a daon so kalek ko Allah, na sii ko asal a maana niyan, na di iran khapodi so kapakagagaos o Allah, ago di iran khagedam so mamala a patot ko Allah. Sabap sa giyaya a mabebekog a panarima iran ko kawyag-oyag ago so misasartaon a kiyazalebog o manga sowa-sowai iran ago manga dadabiyatan iran, na so langon a panagontaman iran na matatangked a da den a ba niyan kipantag sii ko pangilaylayn o Allah. Sabap saya, na inisogo o Allah a aya pinakalebi ko langon-taman ko tao na matarombalay rekaniyan so dadabiyatan a maaleken a kenal ko Allah ago so kapanagontamani ko ikasosoat Iyan. So salakaw saya a okit a makaphapasod sa kataplis saya na aya khaoriyanan iyan na mala a kasendit a lagid a giyaya a inaloy sa Qur’an:
“Ino, ba so sekaniyan a pimbalay niyan so onayan o walay niyan sa pantag bo ko pangongonotan ko Allah ago so ikasosoat Iyan na aya mapiya, o sekaniyan a pimbalay niyan so onayan o walay niyan sii ko kilid a thebaan a magaan den matebar, ka aden maolog a ped sekaniyanon ko Apoy ko Naraka? Na so Allah na di niyan thoroen so manga darowaka.” (Surat at-Tawba: 9:109)
Di den khapakay a ba so simba o siranoto a daon so maaleken a kenal ko Allah ago aya olawla iran na piyakasisingay, na ba khabaloy a mananagontaman ago thotomangked. Sii ko oman i galebek o di na simba a penggalebeken iran na khaalongon so babaya ko kapaki-ilay-ilayin o di na kapagambog o di na khasipaton so antap iyan a asar kon a makalebi a kapekhaylaya rekaniyan a di so manga ped iyan. Na sabap roo, na so langon a penggalebeken iran ko tenday a kawyag-oyag iran na da den a bali niyan ago da den a khaporon iranon taman sa, o di siran bo pethawbat ko Allah ago pezalimbetad ko manga olawla iran.
“… Na sekaniyan a ikhalek iyan so Allah,- na phakalobodan Iyan ko manga okit iyan.” (Surat al-Talaq: 65:4)
So Allah na pephakalebodan Iyan so titho a manga miyamaratiyaya – a manananggila ko di Niyan ikasosoat ago sisiyapen iran so manga tamana Iyan - a makatharidaya siran sii ko limo Iyan, sii ko linding Iyan ago sii ko tabang Iyan. Phakadayaen Iyan kiran so manga okita ko langon a manga galebek iran. Sii ko katharo ko isa a ayat sa Qur’an:
“Ago phakaleboden Ami reka so okit a malebod.”(Surat al-A'la: 87:8)
So Allah na pephakaleboden Iyan so kaphaginentao o manga oripen Iyan ko oman i betad iran sa masolen o di na marayag, melagid sa kandonya o di na karahasiyan.
“… Na sekaniyan a ikhalek iyan so Allah,- na senggayan Iyan sa okit a kilidas iyan ko maregen.” (Surat at-Talaq: 65:2)
Sii ko manga mananagontaman ago maaleken a manga oripen o Allah, na da a kamaregenan a ba da okit iyan o di na ba di khagaga. Sabap ko Allah, na pekhagaas iran a ombawan iran so oman i pangalang a khabaak iran mokit ko kaphagosara iran ko katao ago sabot a inibegay Niyan kiran. Apiya sii ko tanto den a maregen a manga maoolawla, na so Allah na pembegay sa manga nanao ko manga okit a kaphakaliyo iranon, na apiya pen i kadthi a kareregeni kiran na di siran matatarambisa. Giyaya i diyandi o Allah ko manga miyamaratiyaya.
“Giyoto so Sogoan o Allah, a initoron Niyan rekano. Na sekaniyan a ikhalek iyan so Allah,- na pelalasen Iyan so manga dosa niyan ago phakalaen Iyan so bagian iyan a manga balas.” (Surat at-Talaq: 65:5)
Oriyan o kapatay iran ago amay ka phamagitongen siran, na so manga titho a miyamaratiyaya na malebod a kaphamagitonga kiran. Sabap aya ko inipaginentao o manga miyamaratiyaya so kawyag-oyag iran sa donya a maka-aayon ko toroan o Kadenan tano a miyaden kiran. Aya mataan na kena ba da manga karibatan iran ka khapakay a miyamakandosa siran, ogaid na so Allah, a Sekaniyan so Kirek ko da-a-pitatamanan-iyan a limo, na pitharo Iyan sa Qur’an a perilaan Iyan siran:
“Tharoang ka: ‘Hay manga oripen aken, sekano a lomiyalim ko manga ginawa iran, di kano khadai sa panginam ko Limo o Allah. Mataan a perilaan o Allah so langon a manga dosa. Mataan a sekaniyan so Paririla, a Makalimoon.’” (Surat az-Zumar: 39:53)
Sabap roo, na siranoto a rinilaan o Allah na phakaparoli mambo sa mas mala a balas ko miyanggagalebek iran sa donya; phakasoleden siran ko Sapadan a mapepeno a di khaitong a manga limo.
So da sangko iyan a gagaw o Allah na kharayag ko manga titho a miyamaratiyaya apiya sii pen sa donya. Sabap ko maaleken a kapananggila iran, so babaya iran Rekaniyan ago so manga-pipiya a pinggagalebek iran, na so manga balas ko kapiya iran ago so kainay o dadabiyatan iran na pethake-takep sa madakel. Apiya pen makaootang siran ko Allah sa simba ago pangongonotan Rekaniyan sabap ko kawyag-oyag a inibegay Niyan kiran ago so manga di khaitong a manga limo a isasarta Iyanon, na so Allah na mokit ko kawlad o kasalinggagawn Iyan na balasan Iyan siran sa titho a makasasabap ko da lagid iyan a kapiya Niyan ago kapangalimoon Iyan.
