Dr. Bijan Nemati, Parçacık Fiziği Uzmanı
Dr. Bijan Nemati Dünyanın Galaksi İçindeki Korunaklı Yerini Anlatıyor
-Dünyanın ne kadar ender ve ne kadar özel olduğundan bahsedelim. Uzayın tehlikelerinden nasıl korunmakta? Dünyamıza gökcisimlerinin çarpma ihtimali söz konusu, ancak bu durum, özellikle de tehlikeli olabilecek seviyelerde, oldukça nadir gerçekleşmekte. Sürekli dünyamıza yakından geçen göktaşlarının haberlerini duyuyoruz. Gezegenimizin nasıl korunduğundan bahseder misiniz? Atmosferden, Van Allen Kuşağı’ndan Güneş sistemimizin de bir koruması var mı? Galaksinin korunaklı bir bölgesinde mi bulunuyoruz?
DR. BİJAN NEMATİ: Dünyanın konumu çok ilginç bir konu. Dünya, güneş sisteminin bir parçası ve güneş sistemi de galaksimizin bir parçası. Şu soruyu sorabiliriz: dünyanın konumu özel mi? Örneğin, iyi mi korunuyor?
Galaksimizde, galaktik ölçekte çok güçlü fiziksel etkiler var. Örneğin süpernovalar. Bir süpernova şöyle gerçekleşir: devasa bir yıldız patladığında enerji üretimi kısa bir süreliğine tüm galaksinin enerji üretimine eşit hale gelir. Tüm galakside yüzlerce milyar yıldız vardır, yani patlayan yıldızın enerji üretimi normalin yüz milyar katına ulaşır. Hal böyle olunca, süpernova olduğunda, bu yıldızın etrafındaki birkaç ışık yılı uzaklıktaki alanda herhangi n-bir yaşam ihtimali sıfıra inmiş olur. Yani yaşam ihtimali kalmaz. Çok uzakta olsalar bile süpernova patlamaları olduğunda dünyamız için potansiyel tehlike olan galaktik kozmik ışınlar ortaya çıkar. Ancak güneş sistemimizin kendisini koruyan bir manyetik alanı vardır. Özellikle de bu galaktik kozmik ışınların etkilerini azaltan güneş rüzgarları vardır ki bunlar aslında güneşten gelen radyasyondur. Güneş rüzgarları, bu bağlamda faydalıdır. Ancak güneş rüzgarlarını üreten süreç tehlikeli olaylara da neden olabilir, örneğin güneşte ara ara görülen büyük enerji patlamaları yani taçküre kütle atılımları.
Peki dünyamız bunlardan nasıl korunuyor? Venüs’e baktığımızda bu gezegenin eskiden yaşanabilir bir gezegen olduğunu ancak atmosferindeki hidrojenin kaybolması nedeniyle bu özelliğinin kaybolduğunu anlıyoruz. Şu anda karbondioksit dolu bir atmosfere sahip ve bildiğimiz fırınlarınkinden çok daha sıcak bir yüzey sıcaklığı var. Bu yüzden kimse oraya uzay aracı göndermiyor, çünkü gönderirseler Venüs’e vardıktan kısa bir süre sonra, tüm elektronik cihazlar eriyecektir. Dünya ise böyle değil.
Peki neden? Dünya bir manyetosfere sahip. Dünyanın çekirdeğinde, hızla dönen eriyik sıvı metalden oluşan bir çekirdek var ve bu dinamo işlemi bir manyetik alan meydana getiriyor. Bu manyetik alan ise, güneşten gelen radyasyonun etkilerini hafifletiyor ve yumuşatıyor. Dolayısıyla dünya bir yandan galaktik kozmik ışınlardan güneş vesilesiyle korunurken, güneşten de kendi manyetosferi vesilesiyle korunmakta. Yani, dünya için sadece parçacık radyasyonundan kaynaklanan kat kat bir koruma var. Anlatabileceğim daha pek çok ilginç şey var, ancak sadece bu anlattıklarım bile dünyanın sahip olduğu koruma düzeylerini açıklamaya yeter.
