Bəzi bölgələrdə insanların kabus halına gəlmiş olan termitlər əslində son dərəcə faydalı canlılardır. Termitlərin ekoloji tarazlıq içində çox əhəmiyyətli vəzifələri vardır. Torpaqaltında və həmişə bağlı yerlərdə yaşayan termitlər torpaq səthindəki ölü bitkiləri, ölmüş böcəkləri və heyvan gübrələrini yuvalarına daşıyarlar. Bu son dərəcə lazımlı əməliyyatdır. Çünki dünyada sayca böyük yer tutan böcəklər öldüklərində torpaqda artıq maddələr meydana gətirər. Lakin bu ölü böcəklər, termitlər və digər heyvanlar tərəfindən sanki gizli əl varmış kimi səssizcə və sürətlə yox edilər. Beləcə torpağın üstü artıq maddələrdən təmizlənmiş olar.
Əgər torpağın üzəri termit kimi böcəklər tərəfindən təmizlənməsəydi, yer üzündə böyük tullantı yığını meydana gələr və bu yığın gedərək qalınlaşardı. Bu səbəbdən hər keçən gün günəşin və digər mineralların torpağın altına girməsi çətinləşərdi.
Termitlərin torpağı təmizləmələriylə yanaşı, başqa faydaları da vardır. Bitkiləri həzm edə bilən nadir canlılardan olan termitlər, bitkilərdə olan sellüloza maddəsini həll edib üyüdərkən metan qazı meydana gəlməsinə də kömək edər. Termitlərin həzm sistemində yaşayan protozoylar, sellülozanın təhlil edilməsi əsnasında metan qazı ortaya çıxarar. Termitlər tərəfindən metan qazı çıxarıldığı, ilk olaraq 1932-ci ildə Cook adlı elm adamı tərəfindən kəşf edilmişdir. Daha sonra 1982-ci ildə Zimmerman adlı başqa elm adamı da termitlərin çıxardığı qazların nisbətini hesablamağı bacarmışdır.51
“Sellüloza, təbiətdə çürüməsi və yox edilməsi olduqca çətin maddədir” deyən böcəklər üzrə alim Dr. Roger Gold, termitlərin etdikləri işin gerçəkdə nə qədər əhəmiyyətli olduğunu belə ifadə edir:
… Və əgər bu termit qazı olmasaydı, insanların bu planet üzərində yaşaması mümkün olmazdı.52
Bu mövzuda tədqiqatlar aparan elm adamları, termitləri, “atmosfer metan qazının qaynaqlarından biri” olaraq xarakterizə edərlər. Metan qazı (CH4), atmosferdə əhəmiyyətli nisbətə sahib olan qazdır. Atmosferdəki əmilməsi və atmosferin laylarından həm stratosferdə, həm də troposferdə reallaşan kimyəvi əməliyyatlara yardım edər. Bütün bunlar dünya iqlimi üzərində təsir meydana gətirən hadisələrdir.53
“Termitlərin metan qazı istehsalına yardımları” üzərinə edilən işləri belə yekunlaşdırmaq mümkündür. Əvvəl termitlərin yer üzündəki cəmi ağırlıq və saylarının (biokütlələrinin) coğrafi yayılması edilmiş, daha sonra termitlərin yaydıqları qazların ümumi yayılması ilə biokütlələri arasındakı nisbət və əlaqə araşdırılmış və nəticədə bütün atmosferdəki metan qazının 4%-ni və bütün atmosferdəki CO2-in 2%-ni termitlərin yaratdıqları olmuşdur.54
Bundan başqa, termitlər, yuvalarına daşıdıqları artıq bitkilərdəki azot, fosfor və sulfid kimi mineralların ortaya çıxmasına da vasitəçi olar. Beləcə bu minerallar da təkrar torpağa qarışıb ətrafdakı digər bitki və heyvanlar tərəfindən istifadə edilə bilər hala gələr.
Bundan əlavə, termitlər torpağın üstünə çıxıb təkrar yeraltına enərək torpağı alt-üst edər. Bu sayədə torpağın altına oksigenin və torpaqaltındakı minlərlə canlı üçün lazımlı olan nəmin və günəş işığının girməsinə də köməkçi olar.
Məgər göylərdə və yerdə olanların, həm də qanad açıb uçan quşların Allaha təriflər dediklərini görmürsənmi? Hər biri öz duasını və həmd-sənasını bilir. Allah onların nə etdiklərini bilir. (Nur surəsi, 41)
