پةشيمان بوونةوةى ئادةميزاد لة ژيانى ئةم دنياية


" بطةرِيَنةوة بؤلاي ثةروةردطارتان و تةسليمى ئةوبن, ثيَش ئةوةى كة سزاى خوا بةسةرتان دابيَت لةمةشدا كةس ناتوانيَت يارمةتيتان بدات . شويَنى ضاكترين ئةو فةرمانانة بكةون كة لةلايةن خواوة بؤتان رِةوانةكراوة ثيَش ئةوةى سزاو ئازاري كتوثرِ يةخةتان بطريَت و لةكاتيَكدا ئيَوة هةست بة نزيكى سزاكة نةكةن " [ س – الزمر - 54 - 55 ].

اتيَكك هةر كةسيَك كة هةست بة مةترسيةكى دذوار دةكات, بةثةلة هؤشى ديَنيَتةوة سةرخؤى و بةئاطاديَتةوة بؤ تاوتيَكردنى و هةلَسةنطاندنى و طرتنةبةرى رِيَطاى ثيَويست بؤ ثاراستنى ذيانى. خؤ ئةطةر ئةو كةسة لةم دنياية لةسةر ئايينى ثةروةردطار نةذيابيَت و كاروكردةوةى ضاكى ئةنجام نةدابيَت, ئةوة نوقمى خةم و ثةشيمان بوونةوةيةكى زؤر دةبيَت. بةتايبةتى لةو شتانةى كةلة ذيانيدا فةرامؤشى كردبوون, لةناكاو لةثيَش ضاوةكانيدا بةرِوون و ئاشكرايى دةردةكةون. ئةوسا بؤ يةكةمين جار لة ذيانيدا تامى مردنى داخراو دةضيَذيَت و دةزانيَت ضؤنة (مةبةست لة مردنى داخراو ئةو مردنةية كة هيض كاروكردةوةيةكى ضاكى لةطةلَدا نية ) .

دان بةوةدادةنيَت كة ثيَشرةوى ذيانيَكى دنيايى نةكرد تاكو بيطةييَنيَتة بةهةشت. ئةوكات هؤشيار دةبيَتةوة و هةستدةكا كة دلَسؤزى نةبووة بةرامبةر خوا و بةبىَ رِووكردنة خوا مالَـئاوايى لة ذيانى ئةم دنياية كرد. ترسيَكى تؤقيَنةر, كة هةرطيز لة ذيانيدا رِووبةرِووى نةبؤتةوة, ضواردةورةى دةدات. ئةوسا تيَدةطات كة تةنها خوا دةتوانيَت بةهاناي بيَت و رِزطارى بكات لةم بارودؤخة سةختةدا. ثاشان بةلَـيَن بة ثةروةردطار دةدات كة كةسيَكى سوثاسطوزار بيَت و رِيَطاى رِاستى ئةو بطريَت و هةموو ساتيَكيش ئةو بارودؤخةي لةبةر ضاو وون نةبيَت. دةثارِيَتة و نزا دةكات لة ثةروةرطار كة لةم بارودؤخة ترسناكة رِزطارى بكات . تةنها داوا دةكات كة دةرفةتيَكى ترى ثـيَـبدريَت بؤئةوةى رِزطاري بيَت و بذيـيَت...

بةلاَم هةنديَك كةس دواي ئةوةى لةو مةرترسية دذوارة رِزطارياندةبيَت, بةلَيَنةكانى خؤيان كة ثيَشتر بة ثةروةردطاريان دابوو دةيشكيَنن و رِاستطؤنابن لةطةلَيدا. هةركة خوا يارمةتى دان و رِزطارى كردن لةو ناخؤشية,ثاشان ئةوانة دةطةرِيَنةوة سةر رِيَطاي ثيَشوى خؤيان و هةموو شتيَك لةبير دةكةن. ناسوثاسطوزارى و بيَضاورِويى جيَطاى ثةشيمانى و ملكةضى دةطرنةوة. ئةو ساتة لةبير دةكةن كة ض جؤرة بيركردنةوة و تيَفكرينيَكيان هةية كاتيَك رِووبةرِووى مةرط دةبنةوة. متمانة بةخؤ هةبوون بؤ زالَبوون بةسةر مةترسيةكاندا دةبيَتة هؤي دووركةوتنةوة لة رِيَطاى ثةروةردطار , لةكاتيَكدا ئةو كةسانة هةر ئةوانة بوون كة ثيَشتر ثةنجةي ثةشيمانيان دةطةست و لة خوا دةثارِانةوة. ئةوانة دةست بة ذيان دةكةنةوة كة زؤر زياتر لة جاران دنيايان خؤش دةويَت كة هةرطيز لةبيريان نايةت ثيَشتر لة بارودؤخيَكى رِةخنةطردا بووبن. لة قورئانى ثيرؤزدا زؤر نموونة هةن كة باس لة بارودؤخى سايكؤلؤجى ئةو كةسانة دةكات :

" خوا ئةو زاتةية كة لة ووشكانى و دةريادا هاتووضؤيان ثيَدةكات, هةتا ئةو كاتةى كةلة كةشتيةكاندا دةبن و دةيانطويَزنةوة بةهؤى باو شةمالَيَكى ثاك و ئارامةوة و هةمووان دلَخؤشن ثيَى, ئةوة بايةكى توند و بةهيَز و سةخت بةرةو كةشتيةكة بيَت و هةلَبكات, لةهةموو لايةكةوة شةثؤلَ بؤتان بيَت , ئيتر وابزانن كة دةورةدراوون و هاناوهاوار بؤ خوا دةبةن, دلَنيان خوا نةبيَت كةس ناتوانيَت فريايان بكةويَت, لةكاتيَكدا بيروباوةرِ و ئاينيان بةتةواوى ثاك و ثوختو و يةكلايى دةكةنةوة بؤ خوا, بؤية بة سؤزةوة دةلَيَن: سويَند بة خوا ئةطةر لةم بةلاَية و تةنطانةية رِزطارمان بكةيت, ئةوة بةرِاستى دةضينة رِيَزى سوثاسطوزارانتةوة. جا كاتيَك خوا رِزطارى كردن, خيَرا ئةوان بةناهةق دةست دةكةنةوة بة ستةمكارى لة زةويدا, ئةى خةلَكينة: بةرِاستى ستةم كردنتان تةنها لةسةرخؤتان دةكةويَت و بةزيانى خؤتان تةواو دةبيَت,ئيَوة بةو ستةمكارية خؤشى و رِابواردنى ذيانى دنياتان دةويَت, لةمةودوا طةرِانةوةتان هةر بؤلاي ئيَمةية و ئةوسا ئاطادارتان دةكةينةوة بة هةموو ئةو كاروكردةوانةى كة دةتان كرد " [ س – يونس – 22 - 23 ] .

" ( خةلَكينة ئيَوة ) كاتيَك لة دةريادا ناخؤشى و تةنطانة تووشتان دةبيَت, ئةوة هةرضى ثةرستراو هةية لةبيرو هؤش و باوةرِتاندا ناميَنيَت و ووندةبيَت جطة لةو زاتة ( كة خواية ) رِزطارتان دةكات و دةتانخاتة ووشكانيةوة, ئيَوة ثشت لة بةرنامةكةى دةكةن و رِوو وةردةطيَرِن و نايناسن بةلكو زؤربةى مرؤظةكان سوثاسطوزارنين. خةلَكينة ئايا ئيَوة لةخؤتان دلَنيان خوا نةتانبات بة ناخى زةويدا و لايةكى ووشكانى نةرِوخيَنيَت بةسةرتاندا, ياخود بةردبارانتان نةكات؟! لةمةودوا هيض كةستان دةست ناكةويَت فرياتان بكةويَت و ثةناتان بدات " [ س- الا سرِاء - 67 - 68 ].

هةروةكو لةم ئايةتانةى سةرةوة تةئكيد كراوةتةوة كة ضؤن كةسانيَك دةتوانن دلّنيابن كة جاريَكى تر تووشى هةمان بطرة خراثترين بارودؤخ نابنةوة ؟ ضؤن بةدلَنيايةوة هةست دةكةن كة جاريَكى تر رِزطاريان دةبيَت ؟ بيَطومان هيض كةس ناتوانيَت طةرةنتى ئةوة بكات كة ئةو رِووداوانة رِونادةنةوة جاريَكى تر. لةبيرت بيَت كة رِزطاربوون لة مةترسى هيض جياوازيةك دروست ناكات لة ذيانى كةسيَكدا. لةكؤتايدا ئةو كةسة هةردةبىَ بمريَت بةتايبةتى ئةو كاتةى كةبؤ مةرطى دياريكراوة تةواوى دةكات. ئةوسا ئةو كةسة ثةشيمانى دايدةطريَت بةلاَم تازة ثةشيمانى هيض سووديَكى بؤنابيَت. ئةمةش بارودؤخى دةروونى هةموو ئةو كةسانةية كة ئايين بةشيَك بووة لة ذيانياندا. لة قورئانى ثيرؤزدا ثةروةردطار ئاماذة بةم بارؤدؤخة دةكات بةم شيَوةية:

" كاتيَك ئادةميزاد زيان و ناخؤشيةكى تووش دةبيَت, ئةوة هاناوهاوار بؤ ئيَمة دةهيَنيَت بؤ لابردنى, لة كاتى رِاكشاندا يان بةدانيشتنةوة يان بة ثيَوة بيَت, جا كاتيَك زةرةر و زيانةكةى لىَ دوور دةخةينةوة و دةكةويَتة بارى ئاسايى هةروا دةرِوات بةرِيَدا و بارودؤخى ئةوساى فةرامؤش دةكات, هةروةك رِؤذىَ لة رِؤذان هاواري لة ئيَمة نةكردبيَت, لة ئيَمة نةثارِابيَتةوة تا ناخؤشي و زيانيَك كة تووشى بووة ليَى دووربخةينةوة, ئا بةو شيَوةية بؤ لة سنوور دةرضوان ئةو كاركردةوانةى كة دةيان كرد رِازيَنرِاوةتةوة " [ س - يونس - 12 ]

" كاتيَك تةنطانة و ناخؤشى تووشى خةلَكى ديَت, هاناوهاوار بؤ ثةروةردطاريان دةبةن و هةر لةو دةثارِيَنةوة, ثاشان كة ناخؤشى و تةنطانةكة نةما خوا رِةحمةت و ميهرةبانى خؤي ثىَ بةخشين, يةكسةر طروثيَكيان هاوةلَ بؤ خوا برِيارِ دةدةن " [ س - الروم - 33 ] .

ئةو كةسانةى كة لةو ئايةتانةدا باس كران ئةوانةن كة لة كاتى تةنطانة و ناخؤشيدا رِوو لة ثةروةردطار دةكةن. بةلاَم هيَشتا بةتةواوةتى كارةساتةكةيان لةسةر لانةضووة, ئةو بةلَيَن و ثةيمانةى كة بة خوايان دابوو لةبيرى دةكةن و ناسوثاسطوزاري خؤيان دةردةبرِن. ئةو هةلَويَست و بؤضونةشيان ئةوةمان بؤ رِووندةكاتةوة كة ثةشيمانى ئةو جؤرة كةسانة كةلةلايةن خواوة يارمةتى دراوون تةنها لة بارودؤخى ناخؤشى و تةنطانةدا بووة.
مرؤظى برِوادار هةستى ثةشيمانى زؤر جياواز ترة لة ثةشيمانى ئةو كةسانةى كة ثيَشتر باس كران بةوةى كة ثةشيمانى زؤر سود بة برِوادار دةبةخشيَت. ثةشيمانى رِاستةقينة تةنها لةبيركردنى دةست بةجىَ نية, بةلكو هاندةريَـكة بؤ دروستكردنى طؤرِانكاريةكى بنةرِةتى لة كةسايةتي ئةو مرؤظة. كةسيَك كةلة ناخى دلَيةوة هةست بة ثةشيمانيةكى رِاستةقينة بكات ئةوة ئةو كةسة هةموو ذيانى خؤى تةرخان دةكات بؤ طويَرِايةلَى فةرمانةكانى ثةروةردطار تا ليَى رِازي بيَت. بة هيوا و ئاواتة بؤ ميهرةبانى خوا و ليَخؤشبوونى. كاتيَكيش كة بارودؤخةكةي دةطؤرِدريَت يان دةرفةتيَكى تازةى ثيَ دةدريَت , ئةوة هةرطيز ناويَريَت بطةرِيَتةوة بؤسةر رِيَطاى ثيَشوى ذيانى, ئةمانة تيَدةطةن و زانان كة ئةو جؤرة ناسوثاسطوزارية ماناى دؤرِاويى و خةسارةتة بؤيان.

لة قورئانى ثيرؤزدا, ثةروةردطار بارودؤخى دةرونى ئةو كةسانة دةبةستيَتةوة بة رِووبةرِووبونةوةى مةرط لةسةر ثشتى كةشتيةكدا بؤ ئةوةى لةم رِيَـطايةوة خةلَكى لىَ ئاطادار بكاتةوة. ئةمةش لةبةر ئةوةية تاكو رِيَكخستى ئةو كةسانة بوونى هةبيَت و شانازى بةخؤيان بكةن. بؤية ئةو ثةندوئامؤذطاريانةى كة لةو نمونانةى سةرةوة وةردةطيريَن ئةوةية كة دةبىَ خةلَك بةطرنطيةوة واز لة بوارة خراثةكانى كةسانى تر بهيَنن و دلَسؤزى فيَرببن لة ويذدانى كةسانى ترةوة. ئينجا دةبيَ جاريَك ئةو ثرسيارانةى خوارةوة لة خؤيان بكةن:
ئايا من لة ض بارودؤخيَكى دةروونيدا بووم, ئايا لةهةمان بارودؤدام ؟ ض هؤكاريَك وامى ليَكرد كة ثةشيمان ببمةوة ؟ ض طؤرانكاريةكى بنةرِةتى بوو كة من بةخؤمم دابوو بؤ دروستكردنى كةسايةتيم, كة منى رِزطار كرد لة مةترسى ؟ ض شيَك بووة من وازم ليَهيَناوة و ض برِياريَكم داوة ئاوا بة دلَسؤزيةوة جيَبةجيَم كردووة ؟

ثيَويستيةكى زةرِورِى نية كة تةنها لة حالةتي مةترسي جةستةييدا بيت ئينجا ئةو ثرسيارانة لةبيروخةيالَى خؤتدا بنيَـيت و بةم شيَوةية هةلَسوكةوت بكةيت, هةموو ئةوانة دةبيَ ببيَت. كاتيَك يةكيَك ناتوانيَت ئةو ثرسيارانة ثيَشبينى بكات, ئةوة لة ماوة يةكى كورتدا هةستى ثيَ دةكات و دةيضيَذيَت.

ياخود لةوانةية هةرطيز رِووبةرِووى ئةو ثرسيارة (مةترسيانة) نةبيَتةوة لة ذيانيدا. بةلاَم ئةوةى كة طرنط و رِاستةقينةية لةهةردوو بارودؤخدا ئةوةية كة كاتيَك ئةو كةسة كاتى مردنى داديَت, لةناكاو فريشتةكانى مةرط دةبينيَت كة وا لة تةنيشتيةوةن. لةو كاتةشدا بةتةواوى دان دةنيَت كة مردن رِاستةقينةية, جا ئةطةر نةيتوانيبيَت ذيانى بةو ئاراستةية ببات كة رِيَطاى خواية, ئةوة بيَطومان ثةشيمانى لة زؤر شتدا دايدةطريَت.

بؤ ئةوةى رِزطارت بيَت لة ثةشيمانى دنيا و قيامةت تةنها رِيَطايةك كة ثيَويستة بيطريتة بةر ئةوةية كة رِوو لة ثةروةردطار بكةيت و بير لة ئةركةكانت بكةيتةوة بةرامبةرى و فةرمانةكانى جيَبةجىَ بكةى كةلة قورئانى ثيرؤزدا هاتوون. بزانة كة مةرط زؤر نزيكة ليَت, كةواية هةرطيز نابيَت ئةو بةرثرسياريةى سةرشانت دوابخةى بؤ كاتيَكى تر. بة ئارام طرتن و ثيَداطرتنةوة ثةلة بكة لة جيَبةجيَكردنى برِيارة رِاستطؤ و دلَسؤزةكانت. لةو كاتةى كة يةكيَك هةست بة ترس و داماوى دةكات, ثيَويستة دلَسؤزى و نزيك بوونةوةى لة خوا بة شيَوةيةكى رِاستطؤيانة بيَت.

طرنطترين رِاستى كة ثيَويستة بة بير بهيَندريَتةوة ئةوةية كة مةبةستى سةرةكى لة دروست بوونى ئادةميزاد لةم دنيايةدا بريتية لة بوون بة بةندةى ثةروةردطار , بةندةيةك كة خؤشى و شادى بؤى فةراهةم بكات . هةر شتيَك لة مالَ و خيَزان و كاروكردةوة تةنها فاكتةرن بؤ نزيك بوونةوة لة ثةروةرطار. ئةو كةسانةى كة هةولَ و كؤشش دةكةن بؤ بةدةست هيَنانى ئةو فاكتةرانة بةبىَ هةستى , ئةوانة ئةو ضاكةيةيى ثةروةردطار لة بيرى دةكةن و فةرامؤشى دةكةن . ئةمانةش بىَ كةلَك و سوودن طةر رةزامةندى خواى لةطةلَدا نةبيَت . سوود و قازانجى كاتى لةم دنياية ناتواندريَت يارمةتى ئادةميزاد بدات لة رؤذى دوايى دا. ثةروةردطار لة ئايةتيَكدا دووثات دةكاتةوة كة هةنديَك خةلَك نوقمى خةم و ثةذارة دةبن :

" ( ئةى ثيَغةمبةر ) ثيَيان بلَىَ : ئايا هةوالَى ئةو كةسانةتان بدةمىَ كة لة كارو كردةوةياندا زؤز زةرةرمةندن ؟ ئةوانة ئةو كةسانةن كة هةولَ و كؤششيان لةذيانى دنيادا بةهةدةرضووة بةمةرجيَك وايان دةزانى كةبةرِاستى كارى ضاك دةكةن وةكردةوةى رِةوا ئةنجام دةدةن. ئةوانة كاسانيَكن كة باوةرِيان بة بةلَطة و نيشانةكانى ثةروةردطاريان نةبووة و بةنيازى ئامادةبوونى بةردةم بارةطاى خوايى نةبوون , بؤية هةموو كارو كردةوةكانييان بىَ نرخ و ثووض بووة , لة رؤذى قيامةتيشدا هيض جؤرة بايةخ و نرخيَكى بؤ دانانيَين " [ س – الكهف – 103-105 ].

ئةو خؤشى و بةختةوةريةى كة خوا دةيبةخشيَت بة كةسيَك لةم ذيانةدا لة ئةنجامى بيروبؤضونى باش و رِةوشت باشى ئةو كةسةية, بة دلَنياييشةوة ثةروةردطار ئةو كةسة دةثاريَزيَت هةم لة ذيانى دنياو هةم لة رؤذى قيامةتيشدا. بةلاَم هةر كةسيَك ئةو دةرفةتةى كةلةم دنياية ثيَى دراوة لةدةست بدات, ئةوة ثةشيمان دةبيَتةوة لة هةلَة و تاوانة ترسناكةكانى بة تايبةتي لةو ساتةوةختةى كة فريشتةكانى رؤح كيَش ديَنة لاى بؤ رؤح كيَشانى. ئةو كاتةش دةرفةتى قةرةبوكردنةوة دةرِوات و ناتواندريَت ئةو طوناهانة رِاست بكريَنةوة, سةرئةنجاميش ثةشيمانى ئةو كةسةى ليَدةكةويَتةوة, ئةوساش مةطةر هةر خوا خؤى بةزةيى ثيَدابيَتةوة. خواى طةورة لة قورئانى ثيرؤزدا هةستى ثةشيمانى ئةو كةسانةمان بؤ دةطيَرِيَتةوة:

" ( ئادةميزادى بيَ باوةرِ دةلَيَت ) , خؤزطة بؤ ئةم ذيانةم دةست ثيَشخةريم بكردباية " [ س – الفجر – 24 ].

" ..... دةلَىَ, خؤزطة من هيض جؤرة هاوةلَـيَـكم بؤ خوا برِيارِ نةداباية " [ س – الكهف – 42 ].
" .....( لة ثةشيمانيدا دةلَيَت ) خؤزطة لةطةلَ ثيغةمبةردا رِيَطاى ئيمانم بطرتاباية " [ س – الفرقان – 27 ].

جا ئةو كةسةى ثيَى خؤشنية بة نائوميَديةوة ئةو ووتانةى سةرةوة بلَيَتةوة, ثيَويستة هةر لة ئيَستاوة ريَطاى ثةروةردطار بطريَتة بةر, ملكةضى فةرمانةكانى خوا بيَت وةهةروةها ياساى خوا بكاتة ياساى ذيانى.