Zəlzələ: İlahi Bir İmtahandır

İnsanların bir qismi zəlzələlərin Allah tərəfindən yaradıldığı fikrini qəbul etmir və bu düşüncəyə etiraz edirlər. Halbuki, ilk növbədə vurğulamaq lazımdır ki, zəlzələləri Yaradanın işi kimi dəyərləndirmək bu təbiət hadisəsinin elmi izahını və fiziki səbəblərini inkar etmək demək deyildir. Bu anlayış “Allahın təqdiridir, tədbir görsək də, görməsək də, alın yazısı onsuz da gerçəkləşəcək” demək deyildir. Əksinə, zəlzələni Allahın iradəsindən kənar, özbaşına baş verən bir hadisə saymaq nə qədər yanlışdırsa, onunla bağlı elmi həqiqətləri və zəruri təhlükəsizlik tədbirlərini gözardı etmək də bir o qədər böyük xətadır.

Bu səbəbdən, zəlzələ təhlükəsi ilə üz-üzə olan insanların vəzifəsi narahatlıq içində yaşamaq yox, mümkün fəlakətə qarşı ağıllı tədbirlər görmək və məsuliyyətli davranmaqdır. Zəlzələlərin müəyyən geoloji mexanizmlərə malik olması onların Allahın nəzarətindən kənarda baş verdiyi mənasına gəlmədiyi kimi, Allaha təvəkkül də heç vaxt tədbirsizliyə bəraət qazandırmır. Dözümsüz və keyfiyyətsiz inşaat, eləcə də yanlış məkan seçimi nəticəsində baş verən insan tələfatını təvəkkül və ya ilahi qismətlə əlaqələndirmək düzgün deyildir. Hər bir müsəlman həm öz həyatını, həm də digər insanların həyatını qorumaq üçün məsuliyyət daşıyır.

Allaha iman gətirən hər bir mömin üçün aydındır ki, yer üzündə baş verən bütün hadisələr – istər təbiət hadisələri, istərsə də insan həyatına dair baş verənlər – Allahın elmi, iradəsi və istəyi ilə gerçəkləşir. Axı Qurani-Kərimdə buyurulduğu kimi, Uca Yaradanın elmi və izni olmadan bircə yarpaq belə yerə düşmürsə, şəhərləri və qövmləri sarsıdan zəlzələlərin Ondan xəbərsiz baş verməsi – haşa – mümkün ola bilməz.

Qurani-Kərimdə Allahın izni və elmi xaricində heç bir şeyin baş vermədiyi belə bildirilir:

Zəlzələlər Allahın Qüdrət və Əzəmətinin Təzahürüdür

Zəlzələlərin Allahın iradəsi ilə baş verdiyini qəbul etməməyin əsas səbəblərindən biri Allahı layiqincə dərk etməmək və Qurani-Kərimin bu mövzudakı mesajlarından xəbərsiz olmaqdır. Bəzi insanlar zəlzələ kimi dağıdıcı hadisələri Allahın mərhəmət sifəti ilə uzlaşdıra bilmirlər. Onlar, insanlara qarşı mərhəmətli olduğunu bildirən Allahın nə üçün belə fəlakətlər yaratdığının hikmətini anlamaqda çətinlik çəkirlər.

Həqiqətən də, Allah sonsuz mərhəmət sahibidir. Qurani-Kərimdə bu həqiqət belə ifadə olunur: “...Şübhəsiz ki, Allah insanlara qarşı çox şəfqətli və mərhəmətlidir.” (Həcc surəsi, 65) Lakin bu, Allahın insanları çətinlik və sıxıntılar vasitəsilə tərbiyə etməsi reallığını dəyişdirmir. Bu həqiqəti dərk etmək üçün isə çətinliklərin insana qazandırdığı mənəvi ucalığı düşünmək kifayətdir.

Ömür boyu müxtəlif maddi və mənəvi imtahanlardan keçmiş insanlar, adətən, daha təvazökar, anlayışlı və mülayim xarakterə sahib olurlar. Məsələn, yoxsulluq yaşamış bir insan sonradan əldə etdiyi nemətlərin dəyərini daha dərindən anlayır və bu nemətlərlə qürrələnmək əvəzinə, Rəbbinə daha çox şükür edir.

Eyni şəkildə, dünya həyatının ayrılmaz tərkib hissəsi olan xəstəliklər də imanla qarşılandıqda insanın mənəvi kamilləşməsində mühüm rol oynayır. Məsələn, çətinliklə hərəkət edən və başqalarının yardımına möhtac olan bir insan, görmək və eşitmək kimi digər nemətlərin Allah tərəfindən ona bəxş olunmuş nə qədər böyük lütflər olduğunu daha aydın dərk edər və bunun üçün Allaha minnətdarlığını bildirər.

Allah dünyanı həm çətinliklərin, həm də asanlıqların olduğu bir imtahan məkanı kimi yaratmışdır. Bununla O, həm insana bəxş etdiyi nemətlərin qədrinin daha yaxşı bilinməsini, həm də insanın daha möhkəm, düşüncəli və təvazökar bir ruha sahib olmasını təmin edər.

Əlbəttə ki, bu nəticə insanın Allaha və axirətə olan inancının gücündən asılıdır. Əgər insan həqiqi iman sahibidirsə, axirət yurdunun əsl hədəf olduğunu dərk edirsə və yaşadığı hər bir çətinliyin mükafatla əvəzlənəcəyinə inanırsa, o zaman o insanın imanı daha da dərinləşər, xarakteri isə yetkinləşər. Belə insanlar qarşılaşdıqları hər bir imtahanın Allahdan olduğuna inanar və bunlara səbirlə sinə gərərlər. Onlar zəlzələ, sel və ya fırtına kimi fəlakətlərin bu dünyada Allahın bir xatırlatması olduğunu unutmazlar. Həmçinin bilirlər ki, bütün bu bəlalardan onları xilas edəcək olan yalnız Allahdır. Buna görə də yalnız Ona dua edir, yalnız Ondan kömək diləyirlər. Beləliklə, Allah imanlı bəndələrini tərbiyə edir, Özünə yaxınlaşdırır və axirətdə onların məqamlarını ucaldır.

Hər Kəs İmtahan Olunar

Allah Qurani-Kərimdə “Həqiqətən, Biz (bəndələrimizi) sınağa çəkirik.” (Muminun surəsi, 30) ayəsində buyurduğu kimi, bu dünyanı mömin və ya kafir, bütün insanlar üçün bir sınaq meydanı olaraq yaratmışdır. “Həqiqətən, içinizdən cihad edənləri və səbir edənləri ortaya çıxarana qədər sizi sınayacaq və haqqınızdakı xəbərləri yoxlayacağıq.” (Məhəmməd surəsi, 31) ayəsi isə iman gətirənlərin də bu imtahanlardan kənarda qalmadığını açıq şəkildə göstərir. Yalnız imtahan yeri olan bu dünya bir çox naqislik və çətinliklərlə doludur. Bu sınaqları səbir və təvəkküllə qarşılayanlar isə qüsursuz və mükəmməl yaradılmış Cənnətlə mükafatlandırılacaqlar.

Zəlzələlər də Allahın yer üzündəki imtahanlarından biridir. Möminlər də, inkar edənlər kimi, zəlzələ, sel, yanğın və qıtlıq kimi çətinliklərlə sınanarlar. Lakin insanların axirətdə qarşılaşacaqları əzablar dünyadakı çətinliklərlə müqayisə edilməyəcək dərəcədə daha dəhşətli və əbədidir. Buna görə də, zəlzələ kimi təbii fəlakətlərin gətirdiyi sıxıntıları bir xəbərdarlıq, Allahın insanları doğru yola yönəltmək üçün verdiyi bir mesaj kimi qəbul etmək və axirət həyatına fayda verəcək bir düşüncə tərzi formalaşdırmağa səy göstərməliyik.

Zəlzələləri Bir Fürsət Kimi Dəyərləndirmək

Zəlzələlər Allaha səmimi qəlbdən inanan insanlarda nə şübhəyə, nə də məyusluğa səbəb olur. Çünki zəlzələlər də küləyin əsməsi, buludların toplanması və ya yağışın yağması kimi Allahın elmi və iradəsi ilə baş verir. Bu hadisələr müsəlmanların səmimiyyətini, səbrini və Allaha olan təvəkkülünü göstərməsi üçün bir fürsət xarakteri daşıyır. Təvəkkül, həmrəylik və yardımlaşma kimi gözəl əxlaqi xüsusiyyətlər məhz belə ciddi sınaq anlarında daha qabarıq şəkildə üzə çıxır. Bununla yanaşı, unutmamaq lazımdır ki, zəlzələ, hər şeydən əvvəl, Allahın bu dünyada qoyduğu digər çətinliklər kimi bir imtahan vasitəsidir.

Bəzi insanlar “imtahan” və “sınaq” anlayışlarını yanlış şəkildə dəyərləndirirlər. Allahın, yoxdan var etdiyi və şah damarından daha yaxın olduğu bəndəsini tanımaması mümkün deyildir. İnsanı yaradan Allah onun bütün qorxularına, narahatlıqlarına, düşüncələrinə və nəyə meyil etdiynə bələddir. Allah – haşa – sınaqlar vasitəsilə bunları öyrənməz. Məsələn, O, zəlzələləri insanlardan kimlərin, nə qədərinin Ona sığınacağını müəyyən etmək üçün yaratmır. Çünki Onun buna ehtiyacı yoxdur; Allah əzəldən əbədiyyətə qədər olmuş və olacaq hər şeyi bilir. Qurani-Kərimdə də bu həqiqət açıq şəkildə bildirilir:

İmtahanlar insanın özünü tanıması üçün bir vasitədir. Zəlzələ, insanın ən çətin anlarda belə Allaha sədaqətini sınamaq və imanındakı zəif nöqtələri gücləndirmək üçün bir fürsət təqdim edir. Allah bu dünyadakı imtahanlarla təkcə insanı özünü tanımağa yönəltmir, eyni zamanda ona böyük bir ehtirasla bağlandığı dünyanın fani olduğunu dərk etməyə də kömək edir. Məhz zəlzələlər də bu həqiqəti anlama prosesinin ayrılmaz bir hissəsini təşkil edir.