Kara delikler uzayın en gizemli gök cisimlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Karadelikler muazzam kütlelidir ve büyük kütleleri nedeniyle uzay-zamanı bükebilir ve bu sayede bir girdap gibi çevresinde bulunan gök cisimlerinden madde çalarlar. Çevresindeki gök cisminden madde çalmayı başaran karadelik beslenerek büyümeye başlar ve ışığın bile ondan kaçamadığı bir çekim merkezi haline gelir.
Ancak bir karadelik çevresindeki gök cisimlerinden madde çalmak yerine gök cismini doğrudan yuttuğunda farklı bir durum ortaya çıkar. Eğer karadelik bir anda hazmedemeyeceği kadar büyük bir gök cismini hızlıca yutmaya çalışırsa karadelik kutuplarında Jet diye tabir edilen ilginç bir olay oluşur. Karadelik, maddeyi yutmaya başlar ancak maddenin büyük bir çoğunluğu karadeliğin merkezine ulaşamaz kutuplara kayar. Yutulmaya çalışılan madde yüklü iyonlar, elektronlar ve diğer parçacıklardan oluşan ve kara deliğin manyetik alanı tarafından ışık hızına yakın bir hızda uzaya püskürtülmeye başlar.
Bu kara deliğin ışığın bile kaçamadığı büyük bir çekim merkezi olmasına ters bir durum değildir çünkü jet kara deliğin olay ufku olarak tabir edilen bölgesine girmeden önce gerçekleşir. Bu durumda madde olay ufkunu aşmadan kutup bölgelerine kaçar ve buradaki olağan üstü manyetik türbülans, maddeyi ışık hızının %90’ına varan oranlarla uzaya püskürtür.
Porphyrion (Porfirion) bu püskürmelerin en sonuncusu ve bir kara delik çiftinden kaynaklanıyor. Porphyrion jeti evrende 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor. Bu da üst üste yığılmış yaklaşık tam 140 tane Samanyolu Galaksisi'nin uzunluğuna denk geliyor. Bu tür jetler, süper kütleli kara deliklerden püsküren muazzam miktarda radyasyon ve parçacık patlamalarını ifade ediyor. Milyonlarca yıl sürebilen bu jetler, maddenin uzaydaki akışını değiştirirken galaksilerin oluşumuna katkı sunuyorlar.
Hemen her galaksinin ortasında bir kara delik olduğu düşünülürse bunlardaki jetlerin yakınlardaki başka galaksilere etki etki ettiği ortaya çıkıyor.
Bu da gösteriyor ki; uzay başıboş tesadüfi gelişmelerin ürünü değil, her şey ince bir ayar ve hesaba dayanıyor. Milyonlarca ışık yılı uzaklıktaki bir olay bizim galaksimizi, galaksimizdeki yeri ve bu yerdeki koşulları belirleyecek şekilde düzenlenmiş. Bu Allah’ın sonsuz kudretinin ve gücünü gösteren ayetlerden biridir.
"Şüphesiz göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün art arda gelişinde temiz akıl sahipleri için gerçekten ayetler vardır." (Al-i İmran Suresi, 190.)
Kaynak:
Robert Lea, Black hole blasts largest jet ever seen at 23 million light-years long, Space.com 18 Eylül 2024 https://www.space.com/black-hole-jets-longest-23-million-light-years
